Μερικές από τις πολλές πρωτιές της Λεμεσού-Μέρος πρώτο

Εισαγωγή

Όταν στις αρχές Ιουλίου 1878 το αγγλικό πολεμικό πλοίο Παλλάς έμπαινε για πρώτη φορά στο λιμάνι της Λεμεσού και οι Άγγλοι πατούσαν το πόδι τους στη πόλη, έδιδαν, δια στόματος του πρώτου Διοικητή της συνταγματάρχη Warren (προηγήθηκε ολιγοήμερη θητεία του Captain Bury), την υπόσχεση στις λίγες μόνο χιλιάδες κατοίκους της εξαθλιωμένους και ταλαιπωρημένους από την μακραίωνη τουρκική δουλεία ότι θα την κάνουν «το στολίδι της Μεσογείου».

Ταυτόχρονα η Βασίλισσα της Αγγλίας Βικτώρια, στο πρώτο διάγγελμα της προς τον κυπριακό λαό έλεγε ανάμεσα σε πολλά άλλα: «Η Μεγαλειοτάτη Βασίλισσα Βικτώρια επιθυμεί να κάμει γνωστόν εις όλους τους κατοίκους της Κύπρου ότι καταλαμβάνει την Νήσον και ότι σκοπός της είναι να κάμει τους κατοίκους της Κύπρου πρότυπον καλής και αμερόληπτου διοικήσεως ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας και Παράδεισο της Ανατολής».

Πλην όμως «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» αποδείχτηκαν λίγα μόνο χρόνια μετά φρούδη ελπίς…

Ύστερα από τα πρώτα εξωραϊστικά έργα που έκαναν, όπως η πρώτη αποβάθρα της Κύπρου (για να ξεφορτώνουν βασικά τις δικές τους προμήθειες), τα κτίρια του διοικητηρίου και τελωνείου εκεί που σήμερα είναι το παλιό λιμάνι, ώστε να ασκούν καλύτερα την εξουθενωτική φορομπηκτική όπως θα αποδειχθεί σύντομα πολιτική τους, την οργάνωση της υπαίθριας αγοράς και κάποια άλλα, γρήγορα ξέχασαν τα λόγια τους και επιδίδονταν πλέον στο να μαζεύουν τις 90χιλιάδες τόσες λίρες τον χρόνο (ποσό αστρονομικό για την εποχή),που ήταν το δήθεν «ενοίκιο» που έπρεπε να πληρώνουν στην Τουρκία για την παραχώρηση της Κύπρου αλλά και που ποτέ δεν πλήρωναν.

Οι φιλοπρόοδοι όμως λεμεσιανοί δεν τάβαλαν κάτω και δεν απογοητεύτηκαν. Σήκωσαν τα μανίκια, μπήκαν στην δουλειά και βάλθηκαν να κάνουν από μόνοι τους την πόλη τους «το στολίδι της Μεσογείου»

Στην προσπάθεια τους αυτή έχουν να επιδείξουν και πολλές περήφανες πρωτιές σε κάθε τομέα και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής της.

Ενδεικτικά- και σε μεγάλη συντομία -θα αναφερθούμε σε μερικές μόνο από αυτές τις πρωτιές για να επανερχόμαστε κατά καιρούς να προσθέτουμε κι άλλες και αφήνοντας πάντα ανοιχτή την δυνατότητα σε μελλοντικούς μελετητές και ερευνητές της ιστορίας της πόλης να το πραγματευτούν σε έκταση και σε βάθος, όπως αρμόζει στο θέμα, στην πόλη και στην ιστορία της.

Αφήνουμε πίσω πολλές ίσως και πολύ σημαντικές, από αυτές που έχουμε ήδη καταγραμμένες. Να επισημάνουμε δε ότι ουδόλως διεκδικούμε το αλάνθαστο. Μερικές τις αναφέρουμε με λίγη επιφύλαξη, άλλες με μεγαλύτερη και άλλες ως πιθανές «οιονεί» πρωτιές γιατί μπορεί να προηγήθηκε κάποια άλλη πόλη και να μας είναι άγνωστο.

Κάποιες από τις πρωτιές χρονολογούνται και πριν από την αγγλική κατοχή που θέσαμε ως ορόσημο αλλά τις αναφέρουμε γιατί είναι σημαντικές. Φροντίσαμε τέλος να τις κατατάξουμε είτε κατά χρονολογική σειρά, (χωρίς όμως να σημαίνει ότι καμιά φορά ίσως να ξεφύγαμε από αυτή), είτε κατά κατηγορίες.

Η πρώτη γραπτή διαφήμιση.

Στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας, των ηλεκτρονικών μηνυμάτων και της πληροφορικής, η διαφήμιση παίζει διεθνώς πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική -και όχι μόνο- ζωή του κάθε τόπου. Μερικά επαγγέλματα μάλιστα – όπως η ιατρική και η φαρμακευτική- αντιλαμβανόμενα τη δύναμη της στην πληροφόρηση αλλά και την… παραπληροφόρηση την απαγόρευσαν ως επαγγελματικά αντιδεοντολογική. Κι όμως, η πρώτη γραπτή διαφήμιση στον τόπο μας όχι μόνο πρωτοεμφανίστηκε στη Λεμεσό αλλά και αφορούσε ακριβώς προσφερόμενες ιατρικές υπηρεσίες!

Την έκανε το 1820, ο κύπριος Γεώργιος Αρναούτης που παρουσιαζόταν, ίσως για να εντυπωσιάσει περισσότερο τους αναλφάβητους την εποχή εκείνη λεμεσιανούς με το φραγκοποιημένο όνομα Giorgio Arnaoud. Αφού έκανε σπουδές χειρουργικής και χημείας στη Βενετία και άλλες ιταλικές πόλεις και στην Αυστρία, επιστρέψας στη Κύπρο εγκαταστάθηκε προσωρινά στη Πάφο για να έλθει τελικά στη Λεμεσό, όπου εκτός από την ιατρική ασχολήθηκε και διέπρεψε σε εμπορικές δραστηριότητες. Το ταλέντο του αυτό στις επιχειρηματικές δραστηριότητες αποδεικνύεται και από την επαναστατική για την εποχή εκείνη εκστρατεία «μάρκετινγκ» που έκανε. Τύπωσε στο εξωτερικό ,αφού τυπογραφεία δεν υπήρχαν τότε ούτε στη Λεμεσό αλλά και την Κύπρο ολόκληρη, ούτε πολύ περισσότερο βέβαια εφημερίδες, πάνω σε πολυτελές στυπόχαρτο την ακόλουθη αγγελία που μοίραζε στους λεμεσιανούς. Εκτός του ότι είναι ένα σημαντικό ιατρικό ιστορικό ντοκουμέντο είναι και απολαυστικότατο για το περιεχόμενο και το ύφος του:

« Αγγελία.

Ο υποφαινόμενος μαθητής των περιωνύμων πανεπιστημίων του Παταβίου και της Παβίας έρχεται εκ Βενετίας εις Λιμαζόλ δια να μετέλθη τον ιατροχειρούργον και χημείαν, εις ά κατέγινε μετά ζήλου εκ της πρώτης ηλικίας. Ερχεται με απόφασιν να αποκατασταθή εις Λιμαζόλ και φέρει μεθ’ εαυτού πλούσιον φαρμακείον τού νέου θεραπευτικού συστήματος και εντελή συλλογήν των της χειρουργικής εργαλείων δια πάσαν θεραπείαν καθώς και δια τας γέννας δια τους οδόντας και δια την φαρμακοποιίαν.

Τιθέμενος ούτος υπό την υπηρεσίαν των διασήμων του Λιμαζόλ οικογενειών δεν θα τω επιτρέπεται να απομακρυνθεί ευκόλως από την πόλιν, αλλά θέλει επισκέπτεται τους παρουσιαζόμενους ασθενείς, θέλει συγκροτεί ιατροσυμβούλιον, δίδει αναγκαία φάρμακα και κατά τας ανάγκας εκτελεί τας χειρουργικάς πράξεις. Αν δ’ οι ασθενείς κατοικούν πλησίον της πόλεως θέλει τους επισκέπτεται προσωπικώς.

Εκτός των τακτικών διπλωμάτων τα οποία έλαβε από τα ειρημένα πανεπιστήμια φέρει μεθ’ εαυτού και πολλά επίσημα έγγραφα αποδυκνείοντα τας οποίας επεδαψίλευσε επαινετάς εκδουλεύσεις εις τας επαρχίας και εις τα νοσοκομεία της πατρίδος του, όπου έπραξεν ως μαθητής, ως υπο-ίατρος , ως ιατρός και ως πρώτος ιατρός.

Επειδή περιθάλπει την ιπποκρατική επιστήμη με ενδόμυχον προς αυτήν αφοσίωσιν, θέλει είσθε μετριώτατος εις τας τιμάς των διδομένων ιατρικών και εις την ανταμοιβήν των εκδουλεύσεων του, ως πραγματικώς θέλουν το ιδεί οι ευυπόληπτοι ούτοι πολίται.

Λιμαζόλ της Κύπρου κατά Ιούνιον του 1820 έτους

Georgio Arnaoud.»

Να σημειώσουμε ότι όταν μιλά για “νοσοκομεία της πατρίδος μου” δεν εννοεί βέβαια την Κύπρο αφού νοσοκομεία δεν υπήρχαν τότε, αλλά την Βενετία την οποία θεωρεί ίσως και πρώτη του πατρίδα.

Το πρώτο διαφημιστικό γραφείο της Κύπρου εξ άλλου δημιουργείται στη Λεμεσό στις αρχές της δεκαετίας του ’30 υπό την επωνυμία «Το Ατελιέ», από τους ζωγράφους-σκιτσογράφο Βίκτορα Ιωαννίδη και στη συνέχεια και με τον Γεώργιο Φασουλιώτη.

Το πρώτο νοσηλευτικό ίδρυμα- Καραντίνα –Λοιμοκαθαρτήριο -Νοσοκομείο
Εξ αιτίας των επιδημιών που θέριζαν την Κύπρο οι λεμεσιανοί δια της Δημογεροντίας της πόλης και με την συνδρομή των χριστιανών πολιτών της αποφάσισαν το 1830 να κτίσουν το πρώτο ιατρικό κατάστημα της Κύπρου το λοιμοκαθαρτήριο ή καραντίνα όπως ήταν ευρύτερα γνωστό και βρισκόταν εκεί απέναντι από το σημερινό ΓΣΟ που όπου αργότερα έγιναν τα δημοτικά λουτρά για όσους τα θυμούνται, γύρω στο 1930. Το 1881 όμως οργανώθηκε πρώτο σε ολόκληρη τη Κύπρο, το Νοσοκομείο Λεμεσού. Εκείνο της Λευκωσίας, πρωτεύουσας της Κύπρου οργανώθηκε το 1883 ενώ ένα χρόνο πριν, το 1882 δηλαδή, ιδρύθηκε στη Λευκωσία το άσυλο φρενοβλαβών.

Ελληνοκύπριος Δήμαρχος

Πρώτο Ελληνοκύπριο Δήμαρχο από όλες τις πόλεις απέκτησε η Λεμεσός και είναι ο Χριστόδουλος Καρύδης, που διορίστηκε μεν από τους άγγλους το 1878 αντικαθιστώντας τον Τούρκο καϊμακάμη, λίγους όμως μήνες μετά αναδείχθηκε Δήμαρχος Λεμεσού και δια βοής από τους δημότες όλων των κοινοτήτων. Στη Λευκωσία πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος ήταν ο Χρ. Σεβέρης λίγα χρόνια μετά.





             Φιλολογική διάλεξη

Το 1881 ο σπουδαίος ποιητής διανοούμενος της Λεμεσού και δεινός πολιτευτής Ονούφριος Ιασωνίδης δίδει στη Λεμεσό την πρώτη φιλολογική διάλεξη για τον άγγλο ποιητή J. Milton , του οποίου υπήρξε και μεταφραστής. Ο ίδιος εγκαθιστά στη Λεμεσό και το πρώτο αστεροσκοπείο της Κύπρου.






Πρωτιές της Λεμεσού στον αθλητισμό.

1896 Οι Α' Παγκύπριοι Αγώνες

Ο αθλητικός τομέας είναι κατεξοχήν εκείνος για τον οποίο η Λεμεσός μπορεί να νοιώθει περήφανη για τις πρωτιές σ’ αυτόν σχεδόν εφ όλης της ύλης:

Ο πρώτος αθλητικός σύλλογος της Κύπρου ήταν ο Γυμναστικός Σύλλογος Ολύμπια – Γ.Σ.Ο. με έτος ίδρυσης το 1892. Στον όλο ελληνισμό, προηγήθηκε μερικούς μόνο μήνες ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αθηνών και ακολούθησε μερικά χρόνια μετά ο ΓΣΠ Λευκωσίας.

Της πρωτοβουλίας ίδρυσης του ηγείτο ο μεγάλος δάσκαλος της Λεμεσού Ανδρέας Θεμιστοκλέους.

Τον Φεβρουάριο του 1896 η Λεμεσός διοργανώνει τους πρώτους παγκύπριους αθλητικούς αγώνες και σ’ αυτούς επιλέγεται ο πρωταθλητής του ΓΣΟ Αναστάσιος Ανδρέου για να πάρει μέρος στους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας της ίδιας χρονιάς ως ο πρώτος κύπριος ολυμπιακός αθλητής. Ο ίδιος υπήρξε και ο πρώτος κύπριος πανελληνιονίκης αθλητής και ρέκορντμαν.

Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896 παίρνει το πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα χρυσό μετάλλιο από κύπριο, σε ολυμπιακούς, στο αυτόματο πιστόλι και το πρώτο και μόνο επίσης αργυρό στο τυφέκιο ο επίσης λεμεσιανός συνταγματάρχης του ελληνικού στρατού και υπασπιστής του βασιλιά Γεώργιου του Α΄, Ιωάννης Φραγκούδης
Το 1925 διοργανώνονται οι πρώτοι Πανελλήνιοι αγώνες στίβου στην Κύπρο και το 1928 οι πρώτοι
Παγκύπριοι μαθητικού αγώνες.
Οι πρωτιές της Λεμεσού στον αθλητισμό τέλος δεν έχουν. Στη Λεμεσό δημιουργείται ο πρώτος γυναικείος Γυμναστικός Σύλλογος - Γυμναστήριο Θηλέων «Το Παλλάδιον», ενώ η μεγάλη δασκάλα Πολυξένη Λοϊζιάς εισάγει επίσημα το μάθημα της γυμναστικής στο Παρθεναγωγείο Λεμεσού. Ο Παύλος Αγγελινίδης προπονεί τις πρώτες αθλήτριες και διοργανώνει τους πρώτους αθλητικούς αγώνες γυναικών.
Το 1911 ιδρύεται ο πρώτος Ποδοσφαιρικός Όμιλος και διεξάγονται οι πρώτοι Παγκύπριοι Ποδοσφαιρικοί Αγώνες και το 1929 οι πρώτοι αγώνες Χόκεϊ. Το 1912 ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους επιτρέπει την εισαγωγή του ποδοσφαίρου στα σχολεία.

Η αθλήτρια του ΓΣΟ Δομνίτσα Λανίτου μετέχει στους Παγκύπριους Αγώνες Στίβου του 1928 ως η πρώτη γυναίκα αθλήτρια της Κύπρου και λαμβάνει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936 ως η πρώτη γυναίκα αθλήτρια ολόκληρου του ελληνισμού.
Ο παγκυπριονίκης, πανελληνιονίκης και βαλκανιονίκης μαραθωνοδρόμος Στέλιος Κυριακίδης- και μοναδικός Έλλην που συμμετέχει- κερδίζει τον διεθνή μαραθώνιο της Βοστόνης.
Η Εύα Χούρη, τέλος, δημιουργεί το 1928 την πρώτη γυναικεία ομάδα Χόκεϊ.






                                                  Οι πρώτες τεκτονικές στοές

Οι πρώτες Τεκτονικές Στοές της Κύπρου δημιουργούνται στη Λεμεσό: πρώτη η αγγλική St. Paul Lodge το 1888 και δεύτερη η ελληνική Ζήνων το 1893 με ιδρυτή της τον γιατρό και δήμαρχο Λεμεσού Ιωάννη Καραγεωργιάδη.

Οι πρώτες οργανωμένες ιπποδρομίες.

Σε μια γκραβούρα του 1879 που δημοσιεύθηκε στο αγγλικό περιοδικό του Λονδίνου «The Graphic”, με τον τίτλο «introduction of British sports in Cyprus” απεικονίζονται οι πρώτες ιπποδρομίες στη Κύπρο και πιστώνονται από μελετητές ως πραγματοποιούμενες στη Λάρνακα. Εντούτοις άλλες γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι άγγλοι με την άφιξη τους στη Κύπρο το 1878 διοργάνωναν στο δρόμο του Ζακακιού τις πρώτες ιπποδρομίες.

Το 1880 βέβαια οι λεμεσιανοί σε συνεργασία με τους άγγλους δημιουργούν τον ιππόδρομο κατά μήκος της κοίτης του ποταμού Γαρύλλη στο δρόμο των Πολεμιδιών. Το 1912 μάλιστα ιδρύεται και η πρώτη «Ιππική Εταιρεία Λεμεσού». Κατά τη διάρκεια των εαρινών και φθινοπωρινών ιπποδρομιών που εθεωρούντο σε όλη την Κύπρο και ως μέγα κοσμικό και όχι μόνο αθλητικό γεγονός έρχονται από όλες τις πόλεις μεγαλοαστοί και κοσμικοί που παίρνουν μέρος σε λαμπρές βεγγέρες, «σουαρέ ντανσάν» και πολυτελή δείπνα στα ξενοδοχεία και τις χορευτικές αίθουσες της εποχής και σε άλλα κοσμικά παρόμοια.
ΕΠΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ