Τετάρτη 3 Αυγούστου 2011

«Μπεν Μιξ», επαναστατική τολμηρότης , χωρίς «στοιχειώδη σεμνότητα»

Μια και βρισκόμαστε πια για καλά στο καλοκαίρι και οι πρώτες ζέστες «εσφίξαν» που λέμε, σίγουρα αρχίσατε να απλώνετε τα κορμιά σας στις παραλίες.
Κορμιά νεανικά και λυγερά, κορμιά  και κορμάρες με τα παχάκια τους ή χωρίς, κορμιά νεανικά και κορμιά λιγότερο νεανικά ( επιεικώς…). Με μπικίνι, «στριγκς» και τόπλες για τις περισσότερο τολμηρές. Στα ακρογιάλια της πόλης, από την «Ακτή του Κυβερνήτη, μέχρι  τις τουριστικές πλαζ και την Ακτή των Ολυμπίων και από κει μέχρι το «Χαμόγελο της Κυρίας» (διάβαζε Ladys Smile”), απολαμβάνοντας τον ήλιο, την θάλασσα  η απλώς τον/την διπλανό/ή σας…, «χωρίς περίσκεψιν χωρίς αιδώ» όπως θάλεγε και ο αλεξανδρινός ποιητής. Όσοι δεν αναχωρήσατε, εννοείται ακόμα «δια τας εξοχάς» , όπως θα έλεγε  κάποιος συντάκτης εφημερίδα της παλιάς εποχής,  ή σε καμιά κρουαζιέρα ανα τας νήσους της Ελλάδας  και αλλαχού.    
 Όλα αυτά είναι δεδομένα, αυτονόητα, χωρίς κανένα πρόβλημα και δεν τα συζητάμε δηλαδή!
 Ομως εδώ και πόσα χρόνια άραγε  είναι αυτονόητα και δεδομένα όλα αυτά; Κι όμως μόλις μερικές δεκαετίες πίσω όλα αυτά εθεωρούντο είτε επαναστατική πράξη και ακραίος  μοντερνισμός ή ακόμη, για τους πιο συντηρητικούς, άκρα χυδαιότης
 μέχρι και και ποινικό αδίκημα!
Πηγαίνοντας  λοιπόν σήμερα 70 μόλις χρόνια πίσω, μαθαίνουμε   από τις στήλες της «Αλήθειας» της Λεμεσού  ημερομηνίας 12 Ιουνίου  1931 δια της δημοσιογραφικής πέννας του χρονογράφου Γεωργίου Τέμπλαρ να μας λέει ότι:
«Είμαστε από τους πρώτους αν μη ο πρώτος που φωνάζαμε  υπέρ των Μπεν –Μιξ. Και δεν πέρασε πολύς καιρός που είδαμε τους πρώτους τολμηρούς και τολμηρές να λούζονται μαζί. Σ’ απόκεντρα όμως ακρογιάλια σαν π.χ. στο Φανάρι έναντι της επαύλεως του κ. Γεωργίου Φραγκούδη, στον Ποταμό της Γερμασόγειας. Τα έκαναν αυτά όλα οι άνθρωποι που είχαν μοντέρνες ιδέες μέσα των. Το καλό ή κακό  φαίνεται να γενικεύθηκε και τώρα πρωί μεσημέρι και δείλης σ’ οποιανδήποτε ακρογιαλιάν θα συναντήσεις αδελφωμένα τα δύο φύλα να παίρνουν τα θαλάσσια των μπάνια. Προς πείσμαν όλων  εκείνων που εννοούν ακόμα να επιμένουν στα πάτρια. Χωρίς να ξέρουν πως αλματωδώς ανεβαίνομε  τις σκάλες του πολιτισμού και του μοντερνισμού. Κάποιος αυστηρός πατέρας τύπος Βιολάντη μας έλεγε ότι για να συλλάβη  την κόρη του να λούζεται με άνδρας θα την σφάξη και με το αίμα της θα κοκκινήση την θάλασσαν.»
Ομως όλα αυτά δεν ήταν χωρίς εμπόδια και προβλήματα αν κρίνουμε από σχετική επιστολή που δημοσιεύεται στην ίδια εφημερίδα ημερομηνίας 3 Ιουλίου 1931 με υπογραφή «Λεμεσιανός»:
«Παρακαλώ επιστήσετε την προσοχή της αστυνομίας επί του φαινομένου το οποίον από καιρού σποραδικώς και τώρα τελευταίως συχνότατα, παρατηρείται εις την από του Δημοσίου Κήπου και πέραν προς τον Εναέριον παραλίαν. Πρόκειται περί ενίων προσώπων ,τα οποία υπό το πρόσχημα του θαλασσίου μπάνιου περιφέρουν με αφέλειαν (!) δήθεν και χωρίς καμμιάν περιβολήν, τα ράκη των κοιλιών των και των άλλων καμπυλοτήτων του σώματος των χωρίς να λαμβάνουν   υπ’ όψει τους άλλους, κατά διαστήματα λουομένους μεγάλους και μικρούς, οι οποίοι ευτυχώς δεν έχουν χάσει την στοιχειώδη σεμνότητα.
Η Αστυνομία κατά την γνώμην των παραπονουμένων συμπολιτών μας, των οποίων τα παιδιά έχουν την ατυχίαν να βλέπουν το θλιβερόν αυτό θέαμα, θα προσέφερε αληθινήν υπηρεσίαν αν ανέθετε εις κάποιον της όργανον να επιβλέπη εις τα μέρη εκείνα ώστε να αναγκάζονται τα μοδέρνα  αυτά υποκείμενα, να κρύπτουν τα αίσχη του κορμιού των, υπό κάποιαν περιβολήν και να δροσίζωνται από τους θερινούς  καύσωνας μέσα εις την θάλασσαν και όχι έξω εις την ακρογιαλιάν.»
Για ρωτήστε λοιπόν τους πατεράδες η  έστω παππούδες σας,  που την εποχή για την οποία μιλάμε θα ήταν ήδη  10-15 χρονών, πότε θυμούνται να κολύμπησαν στη θάλασσα  πότε φόρεσαν για πρώτη φορά μαγιό η μάλλον «μπανιερό» όπως λεγόταν και πότε βρέθηκαν πλάι πλάι ή έστω εκ του μακρόθεν  με τις   μετέπειτα μητέρες ή γιαγιάδες σας σε … «Μπεν-Μιξ»!
Καλό και… «ασκανδάλιστο» καλοκαίρι λοιπόν!

Φώτο 1 Σκίτσα του  Γιώργου Φασουλιώτη στη σατιρική εφημερίδα του «Το Γέλιο» στη δεκαετία του ‘30

Φώτο 2 Ρηξικέλευθοι λεμεσιανοί και λεμεσιανές στα ακρογιάλια της Λεμεσού με επικεφαλής τον αείμνηστο Γιαννάκη Ποταμίτη
Φώτο 3 Λεμεσιανή κυρία με τολμηρό «μπανιερό» στην παραλία απέναντι από τον Δημοτικό Κήπο στη δεκαετία του ‘40





Φώτο 4 Λεμεσιανές κολυμβήτριες , δεκαετία του ‘30










Φώτο 5 «Λυγερόκορμη» νέα ( με τα γούστα της εποχής) απολαμβάνει την παραλία .

















Φώτο 6 & 7 Λεμεσιανοί νέοι και… λιγότερο νέοι σε ακρογιαλιές μόνο για άντρες!

Η μικρή Ιστορία της Πλατείας Ηρώων άλλως «Κκεσεγλουδιών»

Έφυγε πριν από λίγες μέρες από τη ζωή ένας τουρκοκύπριος βέρος λεμεσιανός , ο Γκιουζέλ Κιοσέογλου. Γεννήθηκε το 1938 στην καρδιά της Πλατείας Ηρώων ( τότε «Πλατεία των Κκεσογλουδιών», κι γι αυτό θα μιλήσουμε στη συνέχεια).
Πριν τρία σχεδόν  χρόνια ο Κιοσέογλου ήταν καλεσμένος στο Συμπόσιο Προφορικής Ιστορίας της Λεμεσού που οργανώνει κάθε χρόνο το Παττίχειο Μουσείο Αρχείο και Κέντρο μελετών του Δήμου Λεμεσού. Τη χρονιά εκείνη το θέμα ήταν η Αθλητική Ιστορία της Λεμεσού και στην ομιλία-παρέμβαση του αναφέρθηκε στην αθλητική Ιστορία των τουρκοκυπρίων της Λεμεσού και τη συμβολή τους στον αθλητισμό της πόλης και κυρίως στο ποδόσφαιρο. Μιλούσε εκ του προχείρου εις άπταιστον ελληνική!
Την ομιλία του εκείνη είχα την ευτυχή έμπνευση να ηχογραφήσω και να τη διατηρώ στο αρχείο μου, που θα την καταθέσω όταν θα λειτουργήσει το Αρχείο για να αποτελέσει ελπίζω αντικείμενο ιδιαίτερης μελέτης από  κάποιο ερευνητή.
Στην αρχή της ομιλίας του  κ Κιοσέογλου αναφέρθηκε στη γέννηση του το 1938 όπως είπαμε, στην Πλατεία Ηρώων, τότε Κκεσογλουδιών,  εξηγώντας και την προέλευση του ονόματος της από το όνομα της οικογένειας του. Αναφέρθηκε ακόμα στις παιδικές του αναμνήσεις εκεί σε καιρούς που δεν υπήρχαν φυλετικοί διαχωρισμοί τουρκοκυπρίων-ελληνοκυπρίων , στους παιδικούς του φίλους, τον οδοντίατρο Αλέκο Οράτη, τον Χάρη Αηβαλιώτη, τον ζωγράφο Γιώργο Μαυρογένη και άλλους και για το ποδόσφαιρο που παίζανε όλοι μαζί τουρκόπαιδα και ελληνόπαιδα στην αυλή της παρακείμενης αυλής της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας, ( πριν τσιμεντωθεί και … σιδηροφρακτοπερικλειστεί).
Με αφορμή λοιπόν όλα αυτά ας δούμε μερικά πράγματα για την πλατεία αυτή, μέρος παλαιότερης μελέτης μου για το θέμα.
 Η Πλατεία Ηρώων  με τη μορφή που σήμερα τη ξέρουμε,  διαμορφώθηκε μόλις τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, 
Παλιότερα, και μέχρι τα πρώτα χρόνια περίπου της δεκαετίας του ’30,ήταν μια καθαρά τουρκική συνοικία γνωστή με το όνομα συνοικία «Κκεσόγληδες» ή «κεσσουγλούδκια» από το όνομα του ιδιοκτήτη της περιοχής του πλούσιου τούρκου συριακής καταγωγής Κκέσογλου ή Κιοσέογλου ορθότερα χωρίς καμιά παράφραση.
Η συνοικία αυτή, φτωχή με χαμηλά πλινθαρένια σπίτια, ήταν απαγορευμένη για τους χριστιανούς της πόλης και αν κάποιος τολμούσε να την διέλθει, αν δεν το προλάβαινε κινδύνευε να δολοφονηθεί δια λιθοβολισμού από τους τούρκους κάτοικους της περιοχής, απόγονους το Κκέσογλου. Τόσο ιερή και απαραβίαστη ήταν η συνοικία αυτή!
Με το πέρασμα των χρόνων η συνοικία άνοιγε  σιγά σιγά και στους χριστιανούς, ενώ πολλές περιουσίες της περνούσαν στα χέρια τους. Στα καφενεία των τούρκων της περιοχής άρχιζαν να συχνάζουν οι «κουλτουριάρηδες» και ξενύχτηδες γλεντζέδες της εποχής( π.χ. Γ. Φασουλιώτης, Χριστιανός Ρωσσίδης, Γιώργος Βουτουρίδης, Γλαύκος Αλιθέρσης κ.α.), με ιδιαίτερη προτίμηση σ’ αυτό του Σουλειμάνη αφού ήταν ξακουστός και  για τα μοναδικά σουγλάκια που έκανε καθώς και ο   ανταγωνιστής του ο Καπαρτής.
Εκεί σύχναζαν και οι κάθε είδους καλλιτέχνες και «καλλιτέχνιδες» που παρεπιδημούσαν στη Λεμεσό για «σώου» στα «καφωδεία» και «καφέ σαντάν» της πόλης ή  τα μέλη των ελληνικών θιάσων με φανατικότερη θαμώνα του Σουλειμάνη  την φημισμένη Μαρίκα Κοτοπούλη όταν ερχόταν στη πόλη μας για θεατρικές παραστάσεις.
Στη δεκαετία του ’30 το Δημαρχείο  κατεδαφίζει αρκετά πλινθαρένια κτίρια  της συνοικίας και διαμορφώνει την πρώτη πλατεία φυτεύοντας δένδρα και κτίζοντας στο κέντρο της «αναβρυτήριον», (σιντριβάνι).Παράλληλα χτίζονται τα πρώτα πετρόχτιστα χτίρια: καφενεία, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία, λουτρά, χορευτικά κέντρα που υπάρχουν και σήμερα ,όπως το Κιτ-Κατ, ενώ δεσπόζει το μεγαλοπρεπές Ριάλτο που κτίζεται από τους αδελφούς Χρυσοχού. Μερικά μέτρα πιο κάτω, στη πάροδο της οδού  Ελένης Παλαιολογίνας λειτουργεί και το Γιορδαμλή. Διαμορφώνεται λοιπόν έτσι η μοναδική τότε (και …σήμερα) πλατεία της πόλης, κέντρο κάθε κοσμικής και καλλιτεχνικής κίνησης της πόλης χωρίς όμως ακόμα καινούργιο όνομα.
Φτάνουμε έτσι στη δεκαετία του ’40 όπου στην εφημερίδα «Λαϊκό Βήμα» ημερομηνίας 27 Ιανουαρίου 1947, του μακαρίτη Ευέλθοντα Πιτσιλλίδη (Εύσκιου Πεύκη) με τίτλο «Η Πλατεία Ηρώων» βρίσκουμε την ακόλουθη είδηση:
   «Με ευχαρίστησιν ηκούσαμεν πως η εν Λεμεσώ Πλατεία Ηρώων πρόκειται να εξωραϊσθεί αναθέτοντας εις τον μηχανικόν κ. Χαρίλαον Δίκαιον του έργου εκπονήσεως του σχετικού σχεδίου. Ως γεγονός η πλατεία αύτη αποτελεί το κεντρικώτερον και μάλλον πολυσύχναστον μέρος της πόλεως και από τετραετίας παρημελήθη τελείως, πράγμα που μας έδωσεν αφορμήν εις επικρίσεις. Ως καλής πίστεως δημοσιογράφοι, ημείς που εψέξαμεν την κατάστασιν, ημείς πρώτοι και θα επαινέσωμεν το φιλόκαλον αυτό έργον,όταν τελειώση κατά τρόπον πράγματι καλόν και ανάλογον προς την κεντρικήν θέσιν της Πλατείας αυτής. Ελπίζομεν πως το έργον δεν θα περιορισθή μόνον εις το επί χάρτου σχέδιον αλλά θα τεθεί συντόμως εις την ενέργειαν και αποπεράτωσιν.»

Φωτό1 Ο Γκιουζέλ Κιοσέογλου μιλώντας στο Συμπόσιο Αθλητικής Ιστορίας της Λεμεσού το 2008. (φωτογραφία του γράφοντος)
Φωτό 2 Στη δεκαετία του ’30 το Δημαρχείο  κατεδαφίζει αρκετά πλινθαρένια κτίρια  της συνοικίας και διαμορφώνει την πρώτη πλατεία φυτεύοντας δένδρα και κτίζοντας στο κέντρο της «αναβρυτήριον», (σιντριβάνι)
Φωτό 3 “…η εν Λεμεσώ Πλατεία Ηρώων πρόκειται να εξωραϊσθεί αναθέτοντας εις τον μηχανικόν κ. Χαρίλαον Δίκαιον του έργου εκπονήσεως του σχετικού σχεδίου…», εφημερίδα Παρατηρητής 1947
 Πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Φωνή της Λεμεσού"