Η Λεμεσός αφετηρία της διακίνησης των καινούργιων ιδεών.

Στη «χρυσή δεκαετία» της Λεμεσού, αυτή του ’20, όπου παράλληλα με την μεγάλη οικονομική, κοινωνική και πολεοδομική της ανάπτυξη, ξεχωρίζει κυρίως η πνευματική της, μια μεγάλη φυσιογνωμία των γραμμάτων και της διανόησης ξεχωρίζει, αυτή του δικηγόρου και λογοτέχνη Γιάγκου Ηλιάδη.

Ο Γ. Ηλιάδης εξέχουσα φυσιογνωμία του κινήματος του δημοτικιστικού της Κύπρου που ξεκίνησε από τη Λεμεσό την δεκαετία του ’10 ηγείται ως ο θεωρητικός και της ομάδας εκείνης -που ξεκίνησε και πάλι από τη Λεμεσό- των διανοούμενων και αστών της πόλης μας για διάδοση των πρώτων σοσιαλιστικών ιδεών στο νησί. Μαζί του ο Πάνος Φασουλιώτης, ο λογοτέχνης Νίκος Νικολαίδης , ο Νίκος Γιαβόπουλος, ο Αντώνης Ιντιάνος, ο Αιμίλιος Χουρμούζιος, ο Γιάννης Λεύκης, ο Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης, και πολλοί άλλοι.
Από την ομάδα αυτή ξεπετάγεται, δυναμικά και ρηξικέλευθα και η λογοτεχνική εκείνη ομάδα η επονομαζόμενη «Των Δώδεκα», που εκδίδει και το επαναστατικό για την εποχή του λογοτεχνικό περιοδικό «Αβγή» με πρωτεργάτες τους πιο πάνω και άλλους.
Θα μπορούσαμε να αναφερόμαστε για ώρες, χωρίς να εξαντλήσουμε το θέμα, τόσο στη «χρυσή» αυτή δεκαετία όσο και στους πρωτεργάτες της, στα έργα τους και ιδιαίτερα σε αυτά του Γιάγκου Ηλιάδη.
Αφορμή για να ξαναθυμηθούμε όλα αυτά είναι η είδηση που βρήκαμε δημοσιευμένη στην εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού στις 16 Απριλίου 1923 και αφορούσε μια διάλεξη του Γιάγκου Ηλιάδη.
Ο Γιάγκος Ηλιάδης (1895-1973) γεννήθηκε στην Πάφο αλλά έζησε και έδρασε σε όλη του τη ζωή στη Λεμεσό. Γόνος αστικής οικογένειας, ανιψιός μάλιστα από την μητέρα του Κλειώ, του μεγαλέμπορου και μεγαλοαστού της Λεμεσού Ν. Π. Λανίτη, από τα νεανικά του κιόλας χρόνια, σπουδάζοντας στη Αθήνα νομικά γαλουχήθηκε στις νέες τότε σοσιαλιστικές ιδέες μεταφέροντας τις έτσι και στη Λεμεσό ως ο κατ’ εξοχήν όπως είπαμε θεωρητικός του σοσιαλιστικού κινήματος της Κύπρου. Πρωτοστάτησε παράλληλα στη δημιουργία των διαφόρων συνδικαλιστικών οργανώσεων πολλών εργατικών τάξεων θέτοντας έτσι και το σπέρμα της δημιουργίας, εδώ στη Λεμεσό και πάλιν, τόσο του συνδικαλιστικού κινήματος της Κύπρου όσο και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου το 1926. Το δημοσίευμα που ακολουθεί δίνει μια ιδέα της συμβολής του Γιάγκου Ηλιάδη σε όσα σε μεγάλη συντομία αναφέραμε:
«Με πυκνόν πάντοτε ακροατήριον εξακολουθούν ανελλιπώς κατά Κυριακήν αι «Φιλολογικαί Διαλέξεις».Το βήμα κατείχε την περασμένην Κυριακήν ο νεαρός δικηγόρος κ. Γιάγκος Ηλιάδης ο οποίος ωμίλησε περί της «Κοινωνικής εξελίξεως της Τέχνης» υποστηρίξας την συζητουμένην θεωρίαν ότι γενικά η Τέχνη υφίσταται την επίδρασιν της αεννάου συγκρούσεως των κοινωνικών τάξεων και των οικονομικών όρων της ζωής. Υποστήριξε δηλ. ο ρήτωρ με πολλήν άλλως εμβρίθειαν και βαθυτάτην γνώσιν του θέματος την Μαρξικήν θεωρίαν, η οποία θέλει τους ποιητάς, τους συγγραφείς, τους ζωγράφους, τους ανθρώπους εν γένει του Πνεύματος ως ενσυνείδητα όργανα των ρευμάτων της εποχής των και ως δημιουργήματα της εκάστοτε τάσεως των συγκρουομένων αστικών, φεουδαρχικών, βιομηχανικών και εργατικών τάξεων.
Μετά την ανάπτυξιν του κυρίου θέματος ο Ομιλητής ανέλυσε το ποιητικόν έργον του Λάμπρου Πορφύρα και απήγγειλε μερικά των ποιημάτων του τρυφερού Ποιητού.
Την προσεχή Κυριακή θα ομιλήση ο κ. Ν. Κλ. Λανίτης «περί της επιδράσεως του αρχαίου πνεύματος επί των νεωτέρων θρησκευτικών αντιλήψεων, θρύλλων και παραδόσεων».