Λεμεσός, πόλη ποιητική

Ήταν εποχές που η πόλη μας, η Λεμεσός, υπήρξε άκρως ποιητική , ρομαντική άρα και ερωτική! Κι η ποίηση ήταν τρόπος ζωής.

Ονούφριος Ιασωνίδης

Σήμερα δε  νομίζω να ισχυρίζεται κανείς πως ζούμε σε μια ρομαντική και ποιητική εποχή. Και σίγουρα η ποίηση είναι κάθε άλλο παρά ένα από τα συστατικά στοιχεία της. Ίσως μάλιστα όσοι ασχολούνται ακόμη με αυτή, θεωρούνται και «γραφικοί» από τους σύγχρονους  κυνηγούς του εύκολου κέρδους και της υπερκατανάλωσης σε εποχή μάλιστα βαθειάς κρίσης. Κρίσης όχι μόνο οικονομικής μα και θεσμών και αξιών.

Από τα σπλάχνα της όμως βγήκε σωρεία ποιητών όπως οι : Σίμος Μενάρδος, Αντώνης Ιντιάνος, Γλαύκος Αλιθέρσης, Δημητρός Μ. Δημητριάδης-Ντόριαν, Ευέλθων Πιτσιλλίδης   ( σατιρικός ποιητής), Πυθαγόρας Δρουσιώτης, Λώρος Φαντάζης και πολλοί άλλοι καθώς και οι νεότεροι όπως οι  Γιάννης Κ. Παπαδόπουλος Ανδρέας Παστελλάς Πίτσα Γαλάζη, Ρόης Παπαγγέλου, Κύπρος Τόκας, Βάσος Βενιζέλος, Έλλη Παιονίδου και πολλοί άλλοι πιο νεότεροι. Στα σπλάχνα της εξάλλου δέχτηκε και φιλοξένησε για να δημιουργήσουν το ποιητικό τους έργο ο εθνικός μας ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης, ο Νίκος Νικολαΐδης ο Γιάννης Λέφκης και άλλοι.

Στις δεκαετίες του ’10, του ’20 και του  ’30 αυτή η πόλη γνώρισε πνευματική άνθηση μοναδική και πνευματικοί  άνθρωποι και ποιητές με πρωτοπόρο τον Αιμίλιο Χουρμούζιο δημιούργησαν  πνευματικά, κοινωνικά και γλωσσικά  κινήματα και εξέδιδαν λογοτεχνικά περιοδικά, όπως η Αβγή, πρωτοποριακά σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο ενώ οι εφημερίδες της δημοσίευαν στις πρώτες σελίδες τους δημιουργίες  λεμεσιανών ποιητών.

Παράλληλα οι λεμεσιανοί συνωστίζονταν σε αίθουσες λογοτεχνικών καφενείων όπως το Ακταίον και το Αθήναιον, σε λέσχες όπως η «Ισότης» και η «Ένωσις» και σε κινηματόγραφους όπως το Ριάλτο και το Γιορδαμλή, για να παρακολουθήσουν διαλέξεις για την ποίηση και τη λογοτεχνία γενικότερα ή να ακούσουν ρεσιτάλ απαγγελίας.

 Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της Αγγλοκρατίας άρχισαν τέτοιες δραστηριότητες. Ο διανοούμενος και ποιητής Ονούφριος Ιασωνίδης, (1846-1916) μετέτρεψε την κατοικία του στο κατεξοχήν φιλολογικό σαλόνι της Λεμεσού και μέσω του τύπου προσκαλούσε τα ενδιαφερόμενα πρόσωπα απαγγέλλοντας τους δικά του ποιήματα και μεταφράσεις δικές του σονέτων του Σαίξπηρ και ποιημάτων του Μπάιρον. Το 1881 δίδει την πρώτη ίσως λογοτεχνική διάλεξη στην Κύπρο, με θέμα τον ποιητή J. Milton.

 Στο πόντε του παραλιακού καφενείου «Ακταίον» ο Δημ. Λιπέρτης πρωτοπαρουσίασε    ένα βράδυ Κυριακής, του Ιούλιου, του 1923 τα ποιήμα­τα της συλλογής του «Τζιυπριώτικα τραούδκια», που μόλις είχαν τότε εκδοθεί.

Τεύκρος Ανθίας

Μέσα από τις στήλες των λεμεσιανών εφημερίδων σταχυολογούμε εδώ μερικές από τις δεκάδες τέτοιες δραστηριότητες, κατά τη δεκαετία του ‘40.

Εφημερίδα «Χρόνος» 11 Φεβρουαρίου 1940: «Θέατρον Ριάλτο. Την προσεχή Παρασκευήν ώραν 6.30 μ.μ. ρεσιτάλ απαγγελίας της καθηγητρίας απαγγελίας δ. Νίκης Αδάμ.»

 Εφημερίδα «Χρόνος», 4 Δεκεμβρίου 1943:  «Ο ΚΥΠΡΙΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ. Η πόλις μας θα έχει την χαράν να ακούση αύριον Κυριακήν στο θέατρο «Ριάλτο» και ώρα 10.30 π.μ. τον γνωστότατον Κύπριον ποιητήν Τεύκρον Ανθίαν, στο ρεσιτάλ απαγγελίας που θα δώση εορτάζοντας την 20ετηρίδα του. Κάθε εγκώμιο ή κριτική για τον λογοτέχνην Ανθίαν, που αφιέρωσεν μια ολόκληρη ζωή για την ποίηση και την τέχνη και ιδιαιτέρως για να ανυψώση  το πνευματικό επίπεδο του Κυπρίου, νομίζομε πως δεν θα είχε  τη θέση του.

Υπενθυμίζομεν μόνο πως είναι καθήκον κάθε  συμπολίτη μας να τιμήση  τον Κύπριον ποιητή στην αναμνηστική αυτήν εορτήν του, διότι τιμώντας τον τιμά και την πόλιν μας.»

Για το ρεσιτάλ αυτό ο αείμνηστος Κύπρος Τόκας μας διηγιόταν πως σε μια κατάμεστη αίθουσα συνωστίστηκαν για να τον ακούσουν άνθρωποι κάθε ηλικίας αλλά κυρίως κάθε κοινωνικής τάξης, από τους αριστοκράτες και τους διανοουμένους μέχρι τους μικρομεσαίους και τους εργάτες.

«Χρόνος»3 Απριλίου 1943:

«ΡΕΣΙΤΑΛ ΑΠΑΓΓΕΛΙΑΣ

Η διαμένουσα εν τη πόλει μας κ. Μαίρη Λεμού δίδει την προσεχή Τρίτη εις το θέατρον  Γιορδαμλή  Ρεσιτάλ Απαγγελίας , κατά το οποίον θα απαγγείλη μερικά από τα εκλεκτότερα   ποιήματα Ελλήνων και Κυπρίων ποιητών.

Η εφημερίς  μας συνιστά θερμότατα εις τους συμπολίτας μας όπως προσέλθωσι εις την εν λόγω καλλιτεχνικήν εσπερίδα και τιμήσωσι μιάν εκλεκτήν Ελληνίδα καλλιτέχνιδα την οποίαν η τραγική μοίρα του πολέμου την έφερε μέχρι της νήσου μας δια να ζήσει μεταξύ ημών ως πρόσφυξ.

Δια τους μη γνωρίζοντας την κ. Λεμού  δίδομεν μερικάς λεπτομερείας της καλλιτεχνικής της διαδρομής εις την Ελλάδα. Η κ. Μαίρη Γιατρά Λεμού, είναι διπλωματούχος της Δραματικής Σχολής του Βασιλικού Θεάτρου εργάστηκε στο ημικρατικό θέατρο Κοτοπούλη, πρωταγωνίστησε στον «Ίωνα»  του Ευριπίδη  που επαίχθη εις το Στάδιο με σκηνοθέτη τον Ελληνολάτρη  κ. Λίνο Καρζή  και υπήρξε από τα στελέχη της Λαϊκής Σκηνής  του σκηνοθέτη Καρόλου Κουν.

Μαίρη Λεμού              

Σημειωτέον ότι κατά το ρεσιτάλ της κ. Λεμού θα συμπράξη και εις ένα μονοπρακτάκι και η εκ Βαρωσίων Κυπρία καλλιτέχνις δ. Ναταλία Μιχαηλίδη, την οποίαν η πόλις μας πρώτην φοράν θα έχη την  ευκαιρίαν  να την παρακολουθήση από σκηνής εις θεατρικό έργο.

 Και τέλος 15 Μαΐου 1943:

«ΤΟ ΜΝΗΜΟΣΥΝΟΝ ΠΑΛΑΜΑ

Το υπό των καθηγητών του Γυμνασίου Λεμεσού και του Συλλόγου Αποφοίτων της πόλεως μας διοργανωθέν φιλολογικόν μνημόσυνον Παλαμά, συνεκέντρωσε εκατοντάδας συμπολιτών μας και εστέφθη υπό πλήρους επιτυχίας.

Ο γνωστός Παλαμιστής κ. Γιάγκος Ηλιάδης δι’ ωραιοτάτης και εμβριθιστάτης ομιλίας ανέλυσε το έργο του Παλαμά και ο Γυμνασιάρχης κ. Ν .Ξιούτας  ωμίλησε  επίσης με βαθειάν στοργήν δια τον μεγάλον μας ποιητήν. Η χορωδία του «Άρη» υπό την διεύθυνσιν του κ. Σολ. Μιχαηλίδη ετραγούδησε σχετικά ποιήματα, απηγγέλθησαν δε ποιήματα του ποιητή.»

  Γιάγκος Ηλιάδης