Αφετηρία της διακίνησης των καινούργιων ιδεών η Λεμεσός.

  Γιάγκος Ηλιάδης

Στη σύγχρονη ιστορία της Κύπρου, κυρίως κατά τα τελευταία χρόνια της τουρκοκρατίας και στις πρώτες δεκαετίες της αγιοκρατίας και του εικοστού αιώνα, αφετηρία παραγωγής και διακίνησης καινούργιων ιδεών ήταν η Λεμεσός.

 «Χρυσή δεκαετία» της Λεμεσού, ήταν κυρίως αυτή του 1920, όπου παράλληλα με την μεγάλη οικονομική, κοινωνική και πολεοδομική της ανάπτυξη, ξεχωρίζει  επίσης η πνευματική και καλλιτεχνική. Στη δεκαετία αυτή μια μεγάλη φυσιογνωμία των γραμμάτων και της διανόησης ξεχωρίζει, αυτή του δικηγόρου και λογοτέχνη Γιάγκου Ηλιάδη.

Ο Γ. Ηλιάδης εξέχουσα φυσιογνωμία του δημοτικιστικού κινήματος της Κύπρου που ξεκίνησε από τη Λεμεσό την δεκαετία του ’10, ηγείται και ως ενας από τους θεωρητικούς της ομάδας εκείνης -που ξεκίνησε και πάλι από τη Λεμεσό- των διανοούμενων και αστών της πόλης μας για διάδοση των πρώτων σοσιαλιστικών ιδεών στο νησί. Μαζί του ο δημοσιογράφος και εκδότης Πάνος Φασουλιώτης, ο  λογοτέχνης Νίκος Νικολαΐδης, ο γιατρός και θεωρητικός του σοσιαλισμού Νίκος Γιαβόπουλος  ο Χριστόδουλος Χριστοδουλίδης o Λεωνίδας  Στρίγκος ( μετέπειτα και υπουργός «των βουνών» κατά την αντίσταση εναντίον των γερμανών και στον εμφύλιο στην Ελλάδα) και πολλοί άλλοι.

Από την ομάδα αυτή ξεπετάγεται, δυναμικά και ρηξικέλευθα και η λογοτεχνική εκείνη ομάδα η

επονομαζόμενη «Των Δώδεκα», που εκδίδει στην δημοτική, πράγμα πανελλήνια πρωτοποριακό, το επαναστατικό για την εποχή του λογοτεχνικό περιοδικό «Αβγή» με πρωτεργάτες τον Αντώνη Ιντιάνο, τον Γλαύκο Αλιθέρση, τον Νίκο Νικολαΐδη, τον Αιμίλιο Χουρμούζιο τον ποιητή Γιάννη Λέφκη  και άλλους.

Θα μπορούσαμε να αναφερόμαστε για ώρες, χωρίς να εξαντλήσουμε το θέμα, τόσο στη «χρυσή»  αυτή δεκαετία όσο και  στους πρωτεργάτες της, στα έργα τους και ιδιαίτερα σε αυτά του Γιάγκου Ηλιάδη.

Αφορμή για να ξαναθυμηθούμε όλα αυτά είναι η είδηση που βρήκαμε δημοσιευμένη στην   εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερομηνίας 16 Απριλίου 1923 και αφορούσε μια διάλεξη του Γιάγκου Ηλιάδη.

Αιμίλιος Χουρμούζιος
και Χρ. Χριστοδουλίδης

Ο Γιάγκος Ηλιάδης (1895-1973) γεννήθηκε στην Πάφο αλλά έζησε και έδρασε σε όλη του τη ζωή στη Λεμεσό. Γόνος αστικής οικογένειας, ανιψιός μάλιστα από την μητέρα του Κλειώ, του μεγαλέμπορου και μεγαλοαστού της Λεμεσού Ν. Π. Λανίτη, από τα νεανικά του κιόλας  χρόνια, σπουδάζοντας στη Αθήνα νομικά γαλουχήθηκε στις νέες τότε σοσιαλιστικές ιδέες μεταφέροντας τες έτσι και στη Λεμεσό ως ο κατ’ εξοχήν όπως είπαμε θεωρητικός του σοσιαλιστικού κινήματος της Κύπρου. Πρωτοστάτησε παράλληλα στη δημιουργία των διαφόρων συνδικαλιστικών οργανώσεων πολλών εργατικών τάξεων θέτοντας έτσι και το σπέρμα της δημιουργίας, εδώ στη Λεμεσό και πάλιν, τόσο του συνδικαλιστικού κινήματος της Κύπρου όσο και του Κομμουνιστικού Κόμματος Κύπρου το 1926.

Πάνος Φασουλιώτης

Το δημοσίευμα που ακολουθεί δίνει μια ιδέα της συμβολής του Γιάγκου Ηλιάδη σε όσα σε μεγάλη συντομία αναφέραμε:

«Με πυκνόν πάντοτε ακροατήριον εξακολουθούν ανελλιπώς κατά Κυριακήν  αι «Φιλολογικαί Διαλέξεις».Το βήμα κατείχε την περασμένην Κυριακήν ο νεαρός δικηγόρος κ. Γιάγκος Ηλιάδης ο οποίος ωμίλησε περί της «Κοινωνικής εξελίξεως της Τέχνης» υποστηρίξας την συζητουμένην θεωρίαν ότι γενικά η Τέχνη υφίσταται την επίδρασιν της αεννάου συγκρούσεως των κοινωνικών τάξεων και των οικονομικών όρων της ζωής. Υποστήριξε δηλ. ο ρήτωρ με πολλήν άλλως εμβρίθειαν και βαθυτάτην γνώσιν του θέματος την Μαρξικήν θεωρίαν, η οποία θέλει τους ποιητάς, τους συγγραφείς, τους ζωγράφους, τους ανθρώπους εν γένει  του Πνεύματος ως ενσυνείδητα όργανα των ρευμάτων της εποχής των και ως δημιουργήματα της εκάστοτε τάσεως των συγκρουομένων αστικών, φεουδαρχικών, βιομηχανικών και εργατικών τάξεων.

 Νίκος Νικολαΐδης

Μετά την ανάπτυξιν του κυρίου θέματος ο Ομιλητής ανέλυσε το ποιητικόν έργον του Λάμπρου Πορφύρα και απήγγειλε μερικά των ποιημάτων του τρυφερού Ποιητού.

Την προσεχή Κυριακή θα ομιλήση ο κ. Ν. Κλ. Λανίτης «περί της επιδράσεως του αρχαίου πνεύματος επί των νεωτέρων θρησκευτικών αντιλήψεων, θρύλων και παραδόσεων».

 

Λεωνίδας Στρίγκος