Λεμεσιανά αφηγήματα-Παλιά κτίρια με ιστορία

Τα κυβερνητικά κτίρια και η γύρω περιοχή όπως περιγράφονται από τον Φασουλιώτη. Τα δένδρα που φαίνονται  είναι οι «Μέρικοι» με την ομώνυμη πλατεία που θα δούμε στη συνεχεία των δημοσιευμάτων.

Η σημερινή οδός Δημήτρη Μητρόπουλου, παλιότερα «οδός Αγοράς» είναι από τις αρχαιότερες οδούς της Λεμεσού, γνωστή παλιότερα και ως ο δρόμος με τις καμάρες. Η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων φθάνοντας μέχρι τον μεσαίωνα. Ο δρόμος αυτός με την τόσο βαριά ιστορία και σημασία για την πόλη επιλέγηκε πρόσφατα να φιλοξενήσει μιας αμφιβόλου αξίας και σοβαρότητας «τουριστική ατραξιόν, τον…  «δρόμο της δόξας».

Μέσα από μια σειρά δημοσιεύματα που ο Πάνος Φασουλιώτης δημοσίευσε σε συνέχειες  στην εφημερίδα του, Παρατηρητής από τις 26 Νοεμβρίου μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου 1959 υπό τον τίτλο «Λεμεσιανά αφηγήματα-παληά κτίρια με ιστορία» ξετυλίγεται η ιστορία αυτού του δρόμου αλλά και άλλες σημαντικές πληροφορίες για τη Λεμεσό, Θα τα δούμε λοιπόν κι εμείς σε συνέχειες, διατηρώντας το ύφος γραφής και την ορθογραφία τους και θα σχολιάζουμε εκεί και όπου χρειάζεται:

                                           Μέρος πρώτο

«ΕΝΑ ΜΕΡΟΣ  ΠΟΥ ΣΕ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΑΖΕ ΤΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΤΩΝ ΑΡΧΑΙΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ 

Το κτίριο, τελωνειακό μέγαρο, κοντά στην μεγάλη  και γηραλαία μας απο­βάθρα, που απετέφρωσε πριν λίγο καιρό η πυρκαϊά και παραμένει τώρα ημιερειπωμένο, έχει κι αυτό, όπως και πολλά άλλα, που τον παληό καιρό βρίσκον­ταν στήν σειρά του κατά μήκος της παραλίας και που το πνεύμα τής προό­δου, και εξελίξεως εξάλει­ψε, την ιστορία του. Κτίστηκε τα δύο πρώτα, μετά την Βρεττανική Κατοχή, χρόνο για την στέγασι όλων γενικά των υπαρ­χόντων τώρα κυβερνητικών τμημάτων. Στον πρώτο και μοναδικό όροφο του, στεγαζόταν το Διοικητήριο, με διοικητήν  τον Μίτσιελ, που παρόμοιον εις μόρφωσι – διπλωματούχος της φιλοσοφίας τού  πανεπιστημίου της  Οξφόρδης και διδάσκαλος των νεαρωτέρων παιδιών της Βασιλίσσης Βικτωρίας με πνευματικήν  καλλιέργεια, αληθινήν  ευγένεια και πραγματικές  διοικητικές ικανότητες, δεν ξανάστειλε  τα κατοπινά χρόνια το υπουργείον Αποικιών στην Κύπρο.

 Χριστόδουλος Χουρμούζιος

Παράπλευρα, στον ίδιο όροφο, ήταν το Κτηματο­λόγιο, το Γραφείο Γεωρ­γίας, που  συχνά το επι­σκεπτόταν και παρέμενε σ αυτό επί αρκετές μέρες ο τότε, κατά τα πρώτα χρόνια της Κατοχής, διευ­θυντής τής Γεωργίας διά­σημος και διεθνούς φήμης  Έλλην γεωπόνος Γεννά­διος. Οι κατά τα πρώτα χρόνια της Κατοχής Βρεττανικές Κυβερνήσεις επιδεί­κνυαν, ως φαίνεται, προς την νέαν των αποικία, την μικράν νήσον μας, κάποιο είδος στοργής κ' ένα ειλι­κρινές ενδιαφέρον για την ανάπτυξι και πρόοδο της,  παρά κατά τα τελευταία αυτά χρόνια. Παρετήρησαν οι επί Ντισραέλυ και Γλάστωνα κυβερνώντες ότι ο τόπος ήταν γεωργικός και ο λαός, στην μεγάλη του πλειονότητα, ελληνι­κός και με ελληνικήν συνείδησι. Ζήτησαν γι αυτό και πέτυχαν από την  Ελ­λάδα την αποστολή στην Κύπρο και τον διορισμό εις θέσιν τμηματαρχών τής Γεωργίας, διασήμων Ελ­λήνων επιστημόνων, ως ήτο ο Γεννάδιος, ο διαδεχθείς αυτόν Φούμης και κατόπιν θαρρώ ο Σαρακωμένος αμφότεροι εξ ίσου διακεκριμένοι επιστήμονες. Αργότερα, σαν από σχε­δίου, αποφασίστηκε η σκόπιμα, από γεωργικής απόψεως, προγραμματι­σμένη πισωδρόμησι του τόπου, με τον διορισμό, σ ένα τόσον μεγάλης και ζωτικής σημασίας κρατικόν τμήμα, βρεττανών αδαών και ανεπιστημόνων τες περισσότερες φορές.

Ας κλείσω όμως την παρένθεσι που άνοιξα, για να περικλείσω θλιβερά ι­στορικά γεγονότα μιας πε­ριόδου, που όπως όλοι ελπίζω και εύχομαι να τερματι­σθή προ της λήξεως του παρόντος χρόνου και ας συνεχίσω την περί του κατεδαφισθέντος κτιρίου αφήγησι μου.

Στο κατώγειο, στεγάζον­ταν οι αίθουσες του Δικαστηρίου, του Ταχυδρομείου και Τελωνείου. Οι παλαιοί θα θυμούνται τον τρόπο πού γινόταν η δια­νομή των επιστολών. Τό­τε, στην εποχή που αναφέρομαι, ιδιαίτερα ταχυδρομικά  κιβώτια δεν υπήρχαν. Ο διευθυντής, που ήταν πάντα άγγλος και στην τοτινή δική μας εποχή  ήτο κάποιος κύριος Σμίθ πούχε μάθει καλά τα ελληνικά, με το προ­σωπικό του, φώναζαν με­γαλόφωνα τα αναγραφό­μενα επί των επιστολών ονόματα και ο ενδιαφερό­μενος αφού απαντούσε: Ε­δώ, του διδόταν το γράμ­μα. Ο πληθυσμός ήτο πο­λύ ολίγος, 7   έως 8 χιλιά­δες και όλα  σχεδόν τα ολίγα πρόσωπα πούχαν εξωτερική  και εσωτερικήν ταχυδρομικήν αλληλογρα­φία, γνωστά στους υπαλ­λήλους. Εάν κανένας από την επαρχία τύχανε να έχη γράμμα στο όνομα του, πράγμα σπανιώτατο, του υπεβάλλοντο, πριν του παραδοθή, σχετικές ερευ­νητικές ερωτήσεις ή του εζητείτο η παρουσία γνω­στού προσώπου που θα διεπίστωνε την ταυτότητα του.

Παράπλευρα τού εν λό­γω κτιρίου όπου είναι τώ­ρα οι τελωνειακές αποθή­κες, πριν κτισθούν, υπήρ­χε ένα δασωμένο σκιερό μέρος. Το επιλεγέν για φύτευσι στόν τόπο αυτό δένδρο ήταν το γνωστό με το όνομα Μέρικοι. Ένα είδος που ευδοκιμεί κον­τά στην θάλασσα και αναζωογονείται από την αρ­μύρα και την πνοή της. Κάτω από την παχειά σκιά των υπήρχαν τραπεζάκια και καρέκλες τού μοναδι­κού εκεί  καφενείου Ριαλά. Στην άλλη, την ανατολι­κή πλευρά του δασυλ­λίου, ήταν σε απλά χαμη­λά πλινθόκτιστα δωμάτια, στεγασμένα τα δικηγορι­κά γραφεία. Παράπλευρα σχεδόν τού καφενείου, Ρια­λά, ήταν το γραφείο του αειμνήστου Χριστόδουλου Σώζου, τού ήρωα Δημάρ­χου Λεμεσού και πιο πέ­ρα, πίσω ακριβώς  σ΄ ένα ανώγειο, που επί Τουρκοκρατίας  χρησίμευε ως Διοι­κητήριο, το ναυτιλιακό γρα­φείο τού αειμν. Σπύρου Αραούζου, κατοπινού επί­σης Δημάρχου Λεμεσού. Πιο πέρα, αντικρύ  στο

Η οδός Κουμανδαρίας

μέρος που η οδός. Κουμανδαρίας βγαίνει  στην παραλιακή οδό Σπύρου Αραούζου, υπήρχε ένα χα­μηλό ανωγάκι κτισμένο άνωθε μεγάλης καμάρας που  κάτωθε της ήταν αμ­μουδιά και τες τρικυμι­σμένες μέρος τα. κύματα την πλημμύριζαν φθάνον­τας εις τον δρόμο. Στο ανωγάκι αυτό στεγάσθη­κε η πρώτη Κυπριακή Ατ­μοπλοϊκή Εταιρεία, που διάθετε δυό ατμόπλοια που έκαμναν το εβδομαδιαίο τακτικό τους εις Αίγυπτο δρομολόγιο, με  τακτικές προσεγγίσεις εις  Πόρτ-Σάΐδ και Αλεξάνδρεια. Πλοίαρχος τού ενός εξ αυτών, θαρρώ τής «Κύπρου», ήτο ο εκ της νήσου Κά­σος καταγόμενος καπετάν Μιχάλης; Πρώην πλοίαρ­χος ιδιοκτήτου ιστιοφόρου και αδελφός τού δημοφιλέστατου,  τήν εποχή εκείνη στην πόλι και επαρχία μας; Διακεκριμένου  γιατρού και ποιητού Διαγκουση, πατρός της συμπολίτιδος μας Κας Θάλειας Γαλανίδη, διευθυντού τής Εταιρείας Κομβίων. Ο γραμματέας τής πρώτης και τελευταίας αυτής Λεμεσιανής Ναυτιλιακής επιχειρήσεως, ήτο ο κ. Χριστόδουλος Χουρμούζιος, δευτερότοκος υιός τού  Άρχοντος Πρωτοψάλτου αειμν. Στυλιανού Χουρμουζίου. Μετά την διάλυσι τής εν λόγω εταιρείας, ο Χουρμούζιος ανέλαβε την διεύθυνσι τής εφημε­ρίδος τού πατρός του «Σάλπιγγας». Ο Χριστόδουλος Χουρμούζιος είναι από πολλών τώρα ετών εγκατεστημένος εις Λονδίνο. Για μεγάλο χρονικό διάστημα υπηρέτησε ως Γραμματεύς τής εκεί Ελ­ληνικής Πρεσβείας. Τού­τον διαδέχθηκε, στην διεύθυνσι τής αρχαιότατης ι­στορικής αυτής Εφημερί­δος τής Λεμεσού, ο νεώ­τερος αδελφός του κ. Ευ­ριπίδης Χουρμούζιος, πα­τέρας τού σημερινού διευθυντού τής εγκρίτου Α­θηναϊκής εφημερίδος «Καθημερινή» κ. Αιμιλίου Χουρμουζίου διακεκριμένου δια­νοουμένου.»

Έπεται το δεύτερο μέρος