Τα «Παλατάκια» της Λεμεσού

Η δεκαετία του ’30 είναι ίσως μια από τις σημαντικότερες, για τη Λεμεσό, (αν όχι η πιο σημαντική) από πλευράς ανέγερσης σημαδιακών για την πόλη κτισμάτων που πολλά στέκουν σήμερα σε άριστη κατάσταση. Ο οικοδομικός αυτός οργασμός άρχισε ήδη από την δεκαετία του ‘20 που και σ’ αυτή άρχισαν ή τέλειωσαν σημαντικά και χαρακτηριστικά κτίρια της πόλης , όπως η γνωστή οικία της οικογένειας Λανίτη που στέκει και σήμερα περήφανη δίπλα στο Δημαρχείο, για να αναφέρουμε μόνο ένα από αυτά. Όμως στη δεκαετία του ‘30 εκτός από την ανέγερση των σημαδιακών αυτών κτιρίων, γίνονται και άλλα σημαντικά πράγματα από απόψεως ρυμοτομίας και εξωραϊσμού της πόλης.
Σημαντικό σταθμό αποτελεί μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της Κύπρου διάλεξη που δίδει ενώπιον των κυπρίων Δημάρχων. το καλοκαίρι του 1931 στις Πλάτρες ο διάσημος λεμεσιανός πολιτειολόγος, πρώην βουλευτής Αθηνών και ιδρυτής της Παντείου, Γεώργιος Φραγκούδης με θέμα, «Περί ρυμοτομίας των κυπριακών πόλεων».
Αποτέλεσμα, (με μικρή καθυστέρηση λόγω των οκτωβριανών και ό,τι τα ακολούθησε, το 1933) το Δημοτικό Συμβούλιο Λεμεσού μετακαλεί από το εξωτερικό τον γερμανό μηχανικό δόκτορα Σίφφριντ που με 300 λίρες «είναι πρόθυμος να κάμη τα σχέδια της διαρρυθμίσεως των της πόλεως». Την ίδια εποχή ζουν και δημιουργούν στη πόλη αξιόλογοι αρχιτέκτονες όπως ο Καφιέρος ( σχεδιάζει το κινηματοθέατρο «Γιορδαμλή» που τελειώνει τον Δεκ. του 1931) , ο Α Χατζηδημητρίου ( Β Αστική Σχολή), ο Ζαχαρίας Βόνδας (Μεγάλη Δημοτική Αγορά, Μέγαρο Μητρόπολης στον παραλιακό,), ο Τσαγγαρίδης, ο Ρούσος, ο Ελβετός μηχανικός και αρχιτέκτονας B. Gunjburg (με σχέδια του οποίου χτίζεται και τελειώνει το 1933 το Ριάλτο, η Γ’ Αστική Σχολή και το Δημοτικό Μέγαρο) και πολλοί άλλοι.
Σ’ αυτή τη δεκαετία κτίζεται και το και σήμερα Δημοτικό Μέγαρο, «το μικρό παντοπουλείον» ενώ και επεκτείνεται και ανακαινίζεται σχεδόν εξ υπαρχής η μεγάλη Δημοτική Αγορά. Κτίζονται τα Δημοτικά Λουτρά απέναντι στο ΓΣΟ, εξωραΐζεται και επεκτείνεται η προκυμαία της Λεμεσού δηλαδή ο μόλος, για να περιορισθούμε μόνο σε μερικά.
Μέσα σ’ αυτό λοιπόν το κλίμα του οικοδομικού και εξωραϊστικού οργασμού, η ιδιωτική πρωτοβουλία θαυματουργεί. Αυτό μαρτυρεί και το απόσπασμα του δημοσιεύματος από τον τύπο της Λεμεσού άλλων εποχών που ακολουθεί.
Είναι από την «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερ. 2 Οκτωβρίου 1931, όπου κάτω από τον τίτλο «Δύο νέα Παλατάκια» γράφει ανάμεσα σε άλλα:

«Εις την πόλιν μας υπάρχουν πολλοί πλούσιοι άνθρωποι ιδιοκτήται οικοπέδων και παλαιών οικιών οίτινες αντί να κτίσουν ωραία και μεγαλοπρεπή μέγαρα στολίζοντες έτσι και την πόλιν μας, φροντίζουν να φυλάττουν τα χρήματα των εις τας διαφόρους Τράπεζας αδιαφορούντες για όλα αυτά. Υπάρχουν μάλιστα και άνθρωποι οίτινες γίνονται αιτία ώστε μερικαί οικίαι αι οποίαι αποτελούσι αληθινά αίσχη για την Λεμεσό να διατηρούνται μέχρι σήμερον.
Υπάρχουν όμως, άνθρωποι αληθινά αισθητικοί, εις τους οποίους πράγματι οφείλει πολλά η πόλις μας διότι την επλούτισαν με αληθινά μεγαλοπρεπή, ωραία και καλλιτεχνικά κτίρια άτινα κοσμούν σήμερα την Λεμεσόν.

Αφού ξεχωρίσουμε τον αληθινόν καλλιτέχνη κ. Αντώνιον Πηλαβάκη όστις με το υπέροχο και αληθινό παλάτι του, πρώτον εν τη Ανατολή και το οποίον φαίνεται ότι σύντομα θα τελειώσει, έρχονται κατόπιν ο κ. Π . Ιακωβίδης όστις με τα θαυμάσια και μεγαλοπρεπή κτίρια τα οποία επλούτισε την μεγάλην και κεντρικωτέραν οδόν Αγ. Ανδρέου, ο κ. Ν.Π.Λανίτης με την θαυμασίαν τριώροφον του οικία και την μεγαλοπρεπή του έπαυλιν, ο πάντα καλλιτέχνης κ. Γ. Κίρζης με τας δύο οικίας και μαγαζιά, διάφοροι άλλοι πολίται με τας μικράς μεν αλλά ωραίας και με ρυθμόν οικίας των και καταλήγομεν εις τα δύο νέα παλατάκια τα οποία κατόπιν ενός ωραίου και μοντέρνου σχεδίου οφειλομένου εις τον ικανώτατον Αρχιτέκτονα κ. Τσαγγαρίδην οι φίλοι κ.κ. Πολύβιος Κατσουνωτός και Ιάκωβος Χατζηλοΐζου εξ αφορμής των οποίων γράφονται αι σημεριναί γραμμαί.»…

Με κάποια μελαγχολία σκεπτόμαστε ότι ογδόντα χρόνια από τότε «τα παλατάκια» αυτά είναι σχεδόν τα μόνα που εκτίσθησαν και υπάρχουν μέχρι σήμερα και από αυτά μάλιστα όχι όλα…

Το πιο επιβλητικό από τα «παλατάκια» της πόλης. Κτίστηκε στη δεκαετία του ΄30 ως οικία Αντ. Πιλαβάκη, μετέπειτα Δημοτική Βιβλιοθήκη Λεμεσού.






Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου «Παράθυρο στο χθες»