Λεμεσιανές καρναβαλίστικες αναμνήσεις του Γιαννάκη Ποταμίτη

ΜΕΡΟΣ Β

Συνέχεια της σημαντικής μαρτυρίας για το καρναβάλι της Λεμεσού στη δεκαετία του 1930 του αείμνηστου Γιαννάκη Ποταμίτη σε ένα  μοναδικό ανέκδοτο κείμενο του και  στο οποίο μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες . Μιας ταραγμένης όπως είπαμε στην εισαγωγή του πρώτου μέρους, δεκαετίας γεμάτης λαϊκές εξεγέρσεις κατά της αγγλικής κατοχής, φυλακίσεις και εξορίες ηγετών, φτώχεια και ανεργία:

Το Κυρούδι

«Ξεφεύγοντας από τη σάτιρα στις παρελάσεις του Κομιτάτου, θα κάνουμε  αναφορά στη χορευτική καρναβαλίστικη... δραστηριότητα της εποχής.

Αρχή τής 11ήμερης χορευτικής περιόδου γινόταν πάντα με τον χορό, στο θέατρο Γιορδαμλή, την Τσικνοπέμπτη, τού χοροδιδάσκαλου της τότε Λεμεσού, Κύρου ή «Κυρουθκιού», ο οποίος με δέκα σελίνια (το ένα πέμπτο ενός αρχικού υπαλληλικού μισθού) απένεμε δίπλωμα στους μαθητές του στους τρείς χορούς: φοξτρότ, ταγκό και (ουράνιο αποκορύφωμα της τέχνης)  βαλς, ύστερα από το οποίο δικαιούμασταν άφοβα να ριχτούμε στις πίστες των θεάτρων και να .....αγκαζάρουμε ντάμα!

Αξέχαστος παραμένει στη μνήμη μου ένας από τους χορούς του Κύρου (το 1939 η 1940), όπου ο γνωστός σε όλους τους Λεμεσιανούς, εξαίρετος τύπος και φίλος με πολλούς Έλληνες της πόλης, Τούρκος Αστυνόμος Ιζζέτ Εφέντης, με το χαρακτηριστικό μεγάλο μύστακα και τη βαθειά βροντερή φωνή του, μπήκε έφιππος, μεταφιεσμένος σεΐχης, στην αίθουσα Γιορδαμλή, κάτω απο τους ρυθμούς της ορχήστρας Ζιρίγκοβιτς, συνοδευόμενος απο δύο επίσης έφιππους  υπασπιστές (αστυνομικούς),  κηρύσσοντας έτσι την έναρξη του χορού. (Γιατί νάναι, άραγε όνειρο απατηλό η αναβίωση τέτοιας – πραγματικής  προσωπικής- φιλίας ανάμεσα σε Τούρκους και Έλληνες;)

Τον χορό του Κύρου ακολουθούσαν καθενυχτικά άλλοι χοροί, αθλητικών συλλόγων, σωματείων, οργανώσεων, κινηματοθεάτρων  (στου Γιορδαμλή, στο Ριάλτο,στο Μαξίμ/ Θέατρο Χατζηπαύλου), που αποκορυφώνονταν το τελευταίο Σάββατο με τον χορό τού ΑΡΗ, ο οποίος είχεν το μονοπώλιο

της βραδιάς και γινόταν στου Γιορδαμλή, ως τη στιγμή που το αδιαχώρητο του ενός θεάτρου επέβαλε την εξασφάλιση την ίδια νύχτα και τού  Ριάλτο. Μασκαρεμένοι και αμασκάρευτοι διακινούνταν όλο το βράδυ ανάμεσα στα δυο κινηματοθέατρα, γεμίζοντας τους δρόμους της περιοχής, με επίκεντρο την Πλατεία Ηρώων, σε μιαν έξαρση καρναβαλίστικου ξεφαντώματος, πειραγμάτων στις και από τις «μασκούδες» - χωρίς καυγάδες και παρεξηγήσεις- συναπαντημάτων και προσπαθειών ανακάλυψης των κάτω απο τις μάσκες κρυβόμενων κυρίως θηλυκών. Και μια ιδέα του κόστους του τότε γλεντιού; ΄Ενδειξη το γεγονός οτι μέγας πάταγος έγινε, όταν ο Άρης αύξησε την είσοδο στους χορούς του σε ενάμιση ή δυο σελίνια από το ένα που ήταν τον προηγούμενο χρόνο- το 1940 ή 1941 νομίζω. Και τρία γρόσια το «τρατάρισμα» στο μπουφέ του χορού, όπου ο καβαλιέρος ήταν, από ευγένεια υποχρεωμένος, να προσφέρει στη ντάμα του μετά απο κάθε χορό.

  Σχετικό σατιρικό σκίτσο
στο ΓΕΛΙΟ του Γ Φασουλιώτη
 12 Φεβρ. 1934

Δεν ήταν σπάνιες οι περιπτώσεις, άντρες ντυμένοι γυναίκες να «εξαπατούν» καβαλιέρους, και χορεύοντας  μαζί τους, να τους αποσπούν κεραστικά. Και ιδιαίτερα γνωστή ήταν η περίπτωση μιας πολύ πτυχωμένης «ντάμας» ( άντρα μεταμφιεσμένου), η οποία επι ολόκληρο βράδυ απολάμβανε τα κεραστικά του καβαλιέρου της, στον οποίον τελικα θεώρησε σκόπιμο να αποκαλύψει την ταυτότητα της  (του) καθόσον ήταν φίλοι. Αποτελεσμα: Απειλή από τον αξαπατηθέντα εύσωμο καβαλιέρο προς την μινιόν ντάμα: «΄Η βγάζεις τώρα από το στομάχι σου όσα σου πρόσφερα, η σε ...πνίγω». Ούτε το ένα, βέβαια, ούτε και το άλλο συνέβη. Ξεφούσκωμα του καβαλιέρου, θερμή χειραψία και αποχωρισμός με υπόσχεση για συνάντηση στα...προσεχή καρναβάλια! Αυτό λέει πολλά για την ατμόσφαιρα της εποχής.

Χριστοφορος Μαλακασας

Κάποια χρονιά ανάμεσα στο χορό του Κύρου και των Σωματείων εμφανίστηκε «ο χορός των πέντε», οργανωμένος από τέσσερεις φίλους που εργάζονταν στην εταιρεία Λανίτη  (Σωκράτη Ποταμίτη, Χριστόφορο Μαλακάσα, Άδωνι Σολέα, Θέμη Μικελλίδη) και τον εκ των ιδιοκτητών τού Θεάτρου Γιορδαμλή, Ιούλιο Γιορδαμλή. Ξεκίνησε στις  9 και πέντε , τέλειωσε στις 5 και πέντε το πρωί, είσοδος, κάτι που είχε σχέση με το πέντε (ένα σελίνι και πέντε γρόσια νομίζω), δόθηκαν πέντε βραβεία κ.ο.κ. Την επόμενη χρονιά οι ίδιοι οργάνωσαν τον χορό τής Τρίτης, που συνέχισε για πολλά χρόνια ο αξέχαστος Χριστόφορος Μαλακάσας, που διαχειριζόταν το Ριάλτο.

Ξεκίνησα με αναφορά στη κυρίαρχη μορφή του Γιάγκου Λανίτη. Να τελειώσω με αναφορά σε μιαν άλλη κυρίαρχη μορφή του Λεμεσιανού Καρναβαλιού, εκείνη τού αξέχαστου φίλου δημοσιογράφου Γιώργου Ταλιαδώρου Τέμπλαρ, ο οποίος , αν και Επίτροπος της Αγίας Νάπας, τάβαλε με ορισμένα καθυστερημένα μυαλά της εκκλησίας μας, που ήθελαν να καταργήσουν το καρναβάλι, σαν έργο... διαβόλου και ανήθικο.

Ιούλιος Γιοραμλής

Ο Γιώργος Τέμπλαρ ήταν εκ των εξ ων ουκ άνευ του λεμεσιανού καρναβαλιού: Με το κλασσικό του φέσι, την πρόσθετη μύτη και την άλλη μασκική εξάρτιση του, ήταν το κύριο πρόσωπο στη παρέλαση, που ξεκινούσε απο το Δημοτικό Μέγαρο, πήγαινε ως το Θέατρο Χατζηπαύλου/ Μαξίμ- όπου και το σπίτι Τέμπλαρ- προς  ανατολάς και ως τη διασταύρωση Αγίου Αντρέου με τη τότε οδό Βικτωρίας  (νυν Ειρήνης) προς δυσμάς, σε χορούς, σε καρναβαλίστικες συγκεντρώσεις και διασκεδασεις που οργάνωνε και στο σπίτι του.

Εξ ολοκλήρου από μνήμης οι αναμνήσεις που κατέγραψα. Δικαιολογημένη  έτσι, οποιαδήποτε τυχόν χρονολογική ανακρίβεια. Ελπίδα κι ευχή μου κι άλλοι παλιοί λεμεσιανοί να καταγράφουν τις δικές τους  καρναβαλίστικες  η και άλλες  αναμνησεις,  έτσι που σε κάποια έστω έκταση να ξαναζήσει στις σκέψεις μας η όμορφη παλιά Λεμεσός και ο κόσμος της.»

 

 

  Τσικνοπέμπτη στο σπίτι του Γ. Τέμπλαρ λίγους μήνες πριν πεθάνει, με το χαρακτηριστικό του φέσι. Στο άκρο δεξιά,  η πρώτη βασίλισσα του λεμεσιανού Καρναβαλιού Ισμήνη Ζαχαριάδη.