ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ ΠΑΛΑΙΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΒΡΕΤΤΑΝΙΚΗΣ ΚΑΤΟΧΗΣ

Λίγες μόνο μέρες μετά την ανακήρυξη της Κύπρου ως ανεξάρτητου κράτους και ο Πάνος Φασουλιώτης, δημοσιογράφος και έκδοτης, περιγράφει στην εφημερίδα του «Παρατηρητής», τον Αύγουστο του 1960, μέσα από αφηγήσεις που μάζεψε από παλιότερους λεμεσιανούς, κάποια γεγονότα από τα πρώτα χρόνια της βρετανικής κατοχής το 1878 και λίγο μετά. 

Πολύ ενδιαφέροντα τα όσα περιγράφει, που τα ντύνουμε με φωτογραφίες από το αρχείο μας αφού οι αφηγήσεις αυτές δεν συνοδεύονταν από φωτογραφίες.

Θα τα μεταφέρουμε εδώ (σε συνέχειες λόγω μεγάλης σχετικά έκτασης) γιατί όπως λέει και ο Φασουλιώτης σαν εισαγωγή στα άρθρα του, «με τις αφηγήσεις αυτές ευχαριστούνται πολλοί εκ των αναγνωστών μας που έζησαν ή και άκουσαν να τους περιγράφουν την εποχή εις την οποίαν αναφέρουμε. Μα και την σημερινή γενιά πρέπει να ενδιαφέρη, γιατί σ’ αυτές θα μπορέση να κάμη συγκρίσεις μεταξύ του Αποικιακού καθεστώτος και του σημερινού ανεξάρτητου και αντιληφθή το εξευτελιστικό κατάντι του αποίκου.»

 

 «Θεέ μου Θεέ μου σ’ ευχαριστώ
 που με αξίωσες να ζήσω για να δω
γκαμήλες επί τού Τροόδους».

                                                        Μέρος δεύτερο  

«Προηγουμένως, επί Τουρ­κοκρατίας δεν υπήρχε ζωή επί του Τροόδους, μα ούτε και εις Πλάτραις, αξιόλο­γος συνοικισμός. Όλη η γύρω τοποθεσία τού πυ­κνού δάσους χρησίμευε για Βοσκότοπος. Τα κρασοχώρια, Κοιλάνι, Όμοδος, Βάσα, Ποταμιού και άλλα του αμπελουργικού διαμερίσματος, που κυριαρ­χούσε σ' αυτά εξαίρετος αγροτικός πολιτισμός, εί­χαν τες μάντρες με τους βοσκούς των, που κατά καιρούς τες επισκέπτοντο για να παίρνουν τα γαλατερά προϊόντα, χαλούμια,τυριά, τραχανάδες κλπ.

Τα μέσα, με γαϊδούρια, μεταφοράς ήτον ανεπαρκή και  είχον καταντήσει σοβαρό για τους ενδιαφερομένους πρόβλημα Τό­τε συνελήφθη και η ιδέα χρησιμοποιήσεως γκαμήλων που μια απ' αυτές, μέ δυο θεώρατα εκατέρωθεν ξυ­λένια κιβώτια, μπορούσε να μεταφέρη όσα όμαδα μουλαριών και γαϊδουριών. Τότε ήτο που κάποιος εκ Λεμεσού γέρων, γνωστός έμπορος, ο Χατζηορκάτζης, μόλις επείσθη για το γεγονός των γκαμήλων εν εκστάσει, ανεφώνησε:

«Θεέ μου Θεέ μου σ’ ευχαριστώ που με αξίωσες να ζήσω για να δω γκαμήλες επί τού Τροόδους».

 Η οικία Κρίστιαν μετέπειτα Γεωργίου Ρωσσίδη
 και του γιου του Ζήνωνος  με την επιβλητική αριστοκρατική «λαντό» της εποχής
(γύρω στο 1910).
Κατά πάσα πιθανότητα οι επιβάτες της
 είναι οι αδελφοί Κρίστιαν.

Τόσο σπουδαίο εθεωρήθη το γεγονός αυτό. Ο θαυμασμός τού Χατζηορκάτζη, πούταν κοινός εις όλους γενικά τους Κυπρί­ους, δεν διέφερε από τες εκπλήξεις και τα εκφωνήματα θαυμασμού των σημερινών με τους δορυφόρους και τα εντός ολίγου επανδρωμένα διαστημό­πλοια.

Ο στρατός εις Τρόοδος ανέβαινε πεζός. Εκτός τού Αρμοστού και των ανωτάτων κρατικών στελεχών που εστεγάζοντο, ως είπαμεν, όλοι γε­νικά εις τσαντήρια, σε κα­νένα άλλον δεν επετρέπετο να διαμένη εις Τρόοδος. Εξαίρεσις εγένετο εις την οικογένειαν Γεωργίου Ρωσσίδη, πατρός τού συμπολίτη μας Διπλωματικού Συμ­βούλου τού Προέδρου κ. Ζήνωνος Ρωσσίδη και της διευθυντρίας τού εις Λεμεσόν Τμήματος Ευημερίας αξιοτ. Κυρίας Λέλλας Κα­κογιάννη.

Ο κ. Ρωσσίδης. διευ­θυντής τής μεγαλητέρας εμπορικής επιχειρήσεως τής νήσου, είχε εκλεγεί, με την παροχή τού πρώτου κοινοβουλευτικού συντάγματος εις τον τόπο, βουλευτής Λεμεσού Πάφου.

 «το παρέκει σημερινό ακόμη σπίτι τού Διοικητού».

Με το άνοιγμα τού δρό­μου Τροόδους κατασκευάσθηκαν στην πιο ψηλή του κορφή, κατάλληλες δεξα­μενές προς αποθήκευσι χιονιού και διατήρησιν του κριό την θερινήν περίοδο. Η υψηλή κορυφή εκ ιού γεγονότος αυτού ονομάσθηκε Χιονίστρα. Το όνομα αυτό το διετήρησε ως σήμερα. Στην υψηλότατη κορυφήν ανέρχεται κανείς τώρα ανέτως δι' αυτοκι­νήτου επί ασφαλτοστρω­μένου δρόμου και μπορεί ν' απολαύση από το εκεί κέντρον μιαν δροσερήν ΚΕΑΝ και ΚΕΟ ΒΙΤΑ. Πρόκειται  περί δύο παράπλευ­ρων, απεχουσών ολίγα μό­νον μέτρα η μια από την άλλη κορυφών. Η μία εξ αυτών ανήκει τώρα με τες περί Βάσεων Συμφωνίες, εις τες εις Κύπρον εδρεύουσες Βρεττανικές Δυνάμεις.   Τόν παληόν, κατά των πρώτων μετά την Κατοχήν χρόνων, καιρόν, η Χιονίστρα χρησίμευε και για την προμήθεια χιονιού σε περιπτώσεις επιδημιών τυ­φοειδούς πυρετού. Κατά συμβουλήν τών ιατρών μετεφέρετο χιόνι με γαϊδούρια εις Λεμεσόν για τες ανάγκες των πασχόντων.

«ο Φώσκολος, 

ο πρώτος εις Κύπρον 

αφιχθείς φωτογρά­φος»

Η σημερινή γενεά με τα ψυγεία και τες άλλες ψυ­κτικές ευκολίες θα ακούη ασφαλώς κατάπληκτη τες αφηγήσεις για την εποχή εκείνη, που οι πρόγονοι της για ν' απολαύσουν το καλοκαίρι λίγο κρύο νερό φρόντιζαν να το διατηρούν σε στάμνες βαλμένες εις το βραδυνό αγιάζι ή να το κατεβάζουν σε μπουκά­λια εντός πηγαδιών.

Άλλες τού πρώτου καιρού της Κατοχής φυσιο­γνωμίες που μετοίκησον εις Κύπρον και οι περισσότερες παρέμειναν μέχρι τού θανάτου των, ήσαν οι αδελφοί Κρίστιαν, πολιτικοί μηχανικοί και αρχιτέκτο­νες. Εξ αυτών ο Πέρσυ απέθανε εις βαθύ αλλά θαλερό γήρας πριν λίγα χρόνια. Το παρά τον Δη­μόσιον Κήπο διώροφο σπίτι τού κ. Ζήνωνος Ρωσσί­δη, που χρησίμευε για αρκετά μετά την Κατοχή χρόνια ως κατοικία τού εκάστοτε Δικαστού, ως και το παρέκει σημερινό ακόμη σπίτι τού Διοικητού και άλλα κυβερνητικά κτί­ρια, ήταν σχέδια των Κρίστιαν.

Ένας άλλος, από τους εις Κύπρον αποδήμους τής εποχής εκείνης εκ Σμύρνης επίσης καταγόμενος, ήτο ο Φώσκολος, ο πρώτος εις Κύπρον αφιχθείς φωτογράφος και που παρέμεινε μέχρι τού θανάτου του εις Λεμεσόν.

Τον ίδιον σχεδόν καιρό κατέφθασαν γιατροί εξ  Ελλάδος και άλλοι επιστή­μονες.

                                                          Έπεται συνέχεια

Η πρώτη πανοραμική φωτογραφία
 της Λεμεσού, από τον Φώσκολο,
 τέλη του 19^ου αιώνα.