Κυριακή 17 Ιανουαρίου 2010

ΟΙ ΔΗΜΑΡΑΧΟΙ ΤΗΣ ΛΕΜΕΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ


Φωτογραφία της Λεμεσού από τον Foscolo την εποχή της Δημαρχείας Καραγεωργιάδη



Ιωάννης Καραγεωργιάδης 
 (1885-1887 και 1896-1908) ένας διανοούμενος Δήμαρχος


Του Τίτου Κολώτα  Ερευνητή της Ιστορίας της Λεμεσού

Δεύτερος στην ιστορία της Λεμεσού Δήμαρχος ήταν ο γιατρός Ιωάννης Καραγεωργιάδης. Ο Καραγεωργιάδης υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα -μια από τις σημαντικότερες της σύγχρονης ιστορίας της Λεμεσού- λόγιου διανοούμενου, επιστήμονα, ποιητή, θεατρικού συγγραφέα και πολιτικού. Πολύγλωσσος και εγκυκλοπαιδικότατος, γι αυτό τον αποκαλούσαν και ιατροφιλόσοφο.

Από τους πρώτους κύπριους θεατρικούς συγγραφείς έγραψε τα δράματα «Κύπρος δούλη» και «Ιουστινιανός και Θεοδώρα» (1898) και την κωμωδία «Ατλαντίς» (1923) και μεταφράσεις ποιημάτων από την ευρωπαϊκή ποίηση όπως το, «Ό απολεσθείς Παράδεισος» του J. Milton.

Σπούδασε ιατρική στην Αθήνα όπου αναγορεύθηκε και σε διδάκτορα και μετεκπαιδεύτηκε στο Παρίσι. Υπήρξε και ένας από τους πρώτους φαρμακοποιούς της Κύπρου αφού οι λιγοστοί γιατροί της εποχής έκαναν τότε και τους φαρμακοποιούς ετοιμάζοντας συνήθως μόνοι τους και τα φαρμακευτικά τους παρασκευάσματα. Σε πολλά μάλιστα ευρωπαϊκά ιατρικά συνέδρια κορυφαίων επιστημόνων ανεγνώσθησαν επιστημονικές ανακοινώσεις του.

Στον πρώτο του γάμο ο Καραγεωργιάδης παντρεύτηκε την ελλαδίτισσα , βαυαρικής καταγωγής Αρσακειάδα και διευθύντρια του παρθεναγωγείου Λεμεσού Ελένη Έβερτ αδελφή του Μιλτιάδη Έβερτ παππού του πρώην αρχηγού της Ν. Δημοκρατίας Μιλτιάδη Έβερτ του νεώτερου. Ο αδελφός της Ελένης, Μιλτιάδης, ήλθε μαζί της στη Λεμεσό όπου τέλειωσε το εδώ ελληνικό σχολείο. Η Ελένη πέθανε πολύ νέα, γύρω στα 35 της, χαρίζοντας του δύο παιδιά. Παντρεύτηκε στη συνέχεια την λεμεσιανή Ιφιγένεια Σιβιτανίδη και απόκτησε (εξ υιοθεσίας) την κόρη του Αλεξάνδρα μετέπειτα Κίρζη.

Ιδρυτής στην Κύπρο του Ελλη¬νικού Τεκτονισμού, ίδρυσε στη Λεμεσό την πρώτη κυπριακή στοά «Ζήνων» (1893) και έφερε τον τεκτονικό βαθμό του 33ου. Υπήρξε Πάρεδρο μέλος Ύπατου Τεκτονικού Συμβουλίου τής Ελλάδος για σειρά ετών, ως και μέ¬γας επιθεωρητής των κυπριακών στοών των υπαγο¬μένων εις την Μεγάλη Ανατολή της Ελλάδας.

Υπήρξε Δήμαρχος σε δύο διαφορετικές περιόδους από το 1885 μέχρι το 1887 και από το 1896 μέχρι το 1908.

Το 1891 ο πληθυσμός της Λεμεσού αριθμεί 7388 ψυχές από τους οποίους 5572 χριστιανοί και 1816 Οθωμανοί, με ταυτόχρονη αύξηση της «αστικής και μεσαίας τάξης», ως αποτέλεσμα της εισαγωγής νέων επαγγελμάτων και της μόρφωσης των νέων, καθώς και της «εργατικής τάξης» που δημιουργείται με την παράλληλη βιομηχανοποίηση.

Η ανάπτυξη της πόλης τα χρόνια αυτά σημειώνει αλματώδη άνοδο και καταλαμβάνει πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομική, κοινωνική και πολιτισμική ανάπτυξη της Κύπρου. Στη Λεμεσό δημιουργούνται τότε οι πρώτες βιομηχανίες του νησιού, όπως κρασιού, κεραμοποιίας, σιδηρουργεία, μηχανουργεία, καπνοβιομηχανίες, οι μεγάλοι εμπορικοί Οίκοι, Τράπεζες, όπως η Λαϊκή Τράπεζα (Λεμεσού στην αρχή και Κύπρου στη συνέχεια).

Το 1899 φιλοπρόοδοι λεμεσιανοί επιχειρηματίες ιδρύουν τις πρώτες ντόπιες ναυτιλιακές εταιρείες με δικά τους καράβια και το 1905 δημιουργείται από τον Αριστοκλή Πηλαβάκη , τον μετέπειτα Δήμαρχο Χρ. Σώζο και άλλους η πρώτη καθαρά κυπριακή ατμοπλοϊκή εταιρεία της Ανατολικής Μεσογείου με την επωνυμία Ατμοπλοϊκή Εταιρεία Λεμεσού (ΑΕΛ) με δικά της πλοία για να εξυπηρετεί το εμπόριο.

Επί δημαρχίας του Καραγεωργιάδη η Λεμεσός γνώρισε τα σημαντικότερα έργα υποδομής.

Η εξελισσόμενη αστική δομή της πόλης δημιουργεί πρόσθετες ανάγκες για προστασία του παραλιακού μετώπου από τη διάβρωση και τις φουρτούνες της θάλασσας γι αυτό και κατά την πρώτη του δημαρχεία γύρω στα 1885 λαμβάνονται τα πρώτα μέτρα προστασίας της παραλίας και κατασκευάζονται σιδερένιες γλώσσες κατά μήκος της. Συντάχθηκαν και τέθηκαν σε εφαρμογή οι πρώτοι δημοτικοί κανονισμοί. Στη δεύτερη και πιο παραγωγική του θητεία η προσοχή του στρέφεται στη λύση του προβλήματος της ύδρευσης της πόλης και την προστασία της από τις πλημμύρες, δύο διαχρονικά προβλήματα που ουσιαστικά υπάρχουν μέχρι σήμερα... Ο Γαρύλλης μαζί με άλλα ρέματα κατέβαιναν προς την πόλη που πλημμύριζε συχνά, με καταστροφές σε κτίρια, ιδιαίτερα στην τουρκική συνοικία, και επηρέαζαν και το παραλιακό μέτωπο. Γι αυτό και μετά το 1894 κατασκευάστηκε τεχνητή κοίτη που παρέκαμπτε τα τότε όρια της πόλης εκεί που αργότερα ήταν γνωστή ως «η περιοχή του Σουέζ» (από το ομώνυμο καφενείο που βρισκόταν στην λεωφόρο Μακαρίου) στον Άγιο Ιωάννη.

Με κυβερνητικά δάνεια βελτιώνει το υδατικό δίκτυο εγκαθιστά μηχανή που διοχετεύει σ’ αυτό το νερό και κτίζεται δεύτερη δεξαμενή στη χαβούζα. Στη συνέχεια ανοίγει και οδοστρώνει νέους δρόμους, ενώ σημαντικό για την παραπέρα εξέλιξη της Λεμεσού είναι ο καταρτισμός και η εφαρμογή του πρώτου σχεδίου ρυμοτομίας.

Αγοράζει το τότε κυβερνητικό φυτώριο και δημιουργεί τον δημοτικό κήπο. Διπλασιάζει τους φανούς πετρελαίου του οδικού δικτύου και καταστρώνει τα πρώτα σχέδια για τον ηλεκτροφωτισμό της πόλης που εγκαταλείπει όμως την ιδέα λόγω υπερβολικών απαιτήσεων της ιδιωτικής εταιρείας που θα τα υλοποιούσε, για να τα υλοποιήσει τελικά ο διάδοχος του Χριστόδουλος Σώζος τέσσερα χρόνια αργότερα.

Επί δημαρχίας του γίνεται η πρώτη απόπειρα για παραλιακό τουρισμό υψηλής ποιότητας έξω από την πόλη, στα ανατολικά, η οποία όμως απέτυχε. Το «Βασιλικόν Ξενοδοχείον» ή «Το ξενοδοχείο της Ευρώπης». που κτίστηκε γύρω στο 1900, εκεί που σήμερα έχει δημιουργηθεί ο χώρος στάθμευσης του Εναερίου, αγοράστηκε στη συνέχεια από τον Δήμο και μεταστεγάζεται το Δημοτικό Νοσοκομείο.

Το 1897 μεταφέρεται από τον αυλόγυρο της Αγίας Νάπας και δημιουργείται το γήπεδο του ΓΣΟ του αρχαιότερου αθλητικού σωματείου της Κύπρου και δεύτερου πανελλήνια που ιδρύθηκε το 1892.

Η παραδοσιακή και αρχαία παράδοση του λεμεσιανού καρναβαλιού γνωρίζει μέρες δόξας. Το 1896 δημιουργείται από ρηξικέλευθους λεμεσιανούς το πρώτο κομιτάτο και αρχίζουν οι πρώτες οργανωμένες καρναβαλίστικες παρελάσεις με βραβεία σε άρματα και μασκαρεμένους.

Ο Ιωάννης Καραγεωργιάδης πέθανε σε βαθύ γήρας το 1928.






Το αρχοντικό του Ι Καραγεωργιάδη στον παραλιακό της Λεμεσού, πνιγμένο ανάμεσα στις σύγχρονες πολυκατοικίες, σήμερα στεγάζει προσωρινά την Πρυτανεία του ΤΕΠΑΚ και σύντομα θα μετατραπεί σε Πολιτιστικό Κέντρο του Πανεπιστημίου.

ΟΙ ΔΗΜΑΡΧΟΙ ΛΕΜΕΣΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥΣ

Χριστόδουλος Καρύδηςο πρώτος Δήμαρχος Λεμεσού  και πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος στην Κύπρο (1878-1885)

 Όταν η Κύπρος έβγαινε από την 400χρονη τουρκική δουλεία και περνούσε το καλοκαίρι του 1878 υπό αγγλική διοίκηση η κατάσταση στις πόλεις και τα χωριά της Κύπρου ήταν άθλια. Παντελής έλλειψη διοικητικής μέριμνας, ανύπαρκτη δημόσια παιδεία και υγεία.
Η Λεμεσός μια μικρή πλινθόκτιστη κατά πολύ μεγάλο ποσοστό με μονώροφα χαμηλά σπιτάκια λίγα διώροφα και ελάχιστα τριώροφα, αριθμούσε μόλις λίγο πάνω από 6 χιλιάδες κατοίκους, στη μεγάλη τους πλειοψηφία έλληνες χριστιανοί ( 4000) με δεύτερη κοινότητα τους τούρκους ( 1600) και λίγους λατίνους , αρμένηδες άλλους (460) , τρίτη σε πληθυσμό τότε, μετά τη Λευκωσία και τη Λάρνακα πόλη της Κύπρου.
Η πόλη εκτεινόταν γύρω από τους δύο κεντρικούς της δρόμους τον παραλιακό και την Αγίου Ανδρέου με τον τουρκομαχαλλά περίπου εκεί που τον ξέρουμε και σήμερα και με ανατολικότερο όριο της μέχρι τον σημερινό δημοτικό κήπο που τότε βέβαια δεν υπήρχε.
Οι δρόμοι της στενοί, σκοτεινοί, άθλιοι κι αυτοί και χωματένιοι ακόμα και οι δυο «κύριοι» που αναφέραμε πιο πάνω.
Η εμπορική δραστηριότητα σχεδόν ανύπαρκτη με λίγα μαγαζιά-μπακάλικα γενικού εμπορίου κάποια σκαρπάρικα, ραφτάδικα, φούρνοι για ψωμί και άλλες μικροβιοτεχνίες κυρίως επεξεργασίας προϊόντων κρασιού, χαρουπιών, βαμβακιού και σιταριού. Ζώα, κυρίως γαϊδούρια, γκαμήλες, μούλες και λίγα άλογα κυκλοφορούσαν στους δρόμους ως μόνα μεταφορικά μέσα, με ό,τι αυτό σήμαινε και σε «καθαριότητα», ενώ τα λιγοστά χάνια για τα ζώα και τους ανθρώπους, αποτελούσαν τα «ξενοδοχεία» της εποχής, εκπέμποντας και την ανάλογη... «ευωδιά» σε όλη την πόλη.
Δημοτικές αγορές δεν υπήρχαν. Τα κρεοπωλεία και άλλα εμπορικά φρέσκων τροφίμων και χορταρικών απλώνονταν στους δρόμους εκτεθειμένα στον ήλιο και την μπόλικη σκόνη και στην καλύτερη περίπτωση κάτω από πρόχειρες καλύβες αλλά πάντα σε άθλιες υγειονομικές συνθήκες, με τις μύγες να περιφέρονται και να παχαίνουν!
Οι πολλές πλημμύρες λόγω παντελούς έλλειψης αντιπλημμυρικών έργων ( εκείνη του 1880 «θέρισε» πολλά σπίτια), οι σεισμοί, η ανεξέλεγκτη εγκληματικότητα και πολλές άλλες αιτίες επιδείνωναν ακόμα περισσότερο την εξαθλίωση της Λεμεσού.
Την κατάσταση αυτή είχε να αντιμετωπίσει ο πρώτος άγγλος διοικητής της Λεμεσού Falk Warren επικεφαλής όλων των (ανύπαρκτων βασικά) δημόσιων υπηρεσιών της, δίδοντας την υπόσχεση να την κάνει σύντομα «το στολίδι της Μεσογείου». Πράγμα που έγινε μέσα σε μερικές δεκαετίες, όχι βέβαια χάρη στην «στοργική διοίκηση» του αλλά χάρη στην προοδευτικότητα και εργατικότητα των κατοίκων της που δεν τα έβαλαν κάτω και δεν απογοητεύτηκαν όταν διαπίστωσαν τα κούφια λόγια των νέων κατακτητών που με εξαίρεση τα πρώτα βασικά έργα υποδομής, τους γονάτιζαν με νέες βαρύτερες από τους προηγούμενους κατακτητές φορολογίες. Ύστερα από τα πρώτα εξωραϊστικά έργα που έκαναν οι Άγγλοι, όπως η αποβάθρα (για να ξεφορτώνουν βασικά τις δικές τους προμήθειες για τον στρατό τους), τα κτίρια του διοικητηρίου και τελωνείου εκεί που σήμερα είναι το παλιό λιμάνι, ώστε να ασκούν καλύτερα την φορομπηκτική όπως θα αποδειχθεί σύντομα πολιτική τους, την οργάνωση της υπαίθριας αγοράς και κάποια άλλα, γρήγορα ξέχασαν τα λόγια τους και επιδίδονταν πλέον στο να μαζεύουν τις 90χιλιάδες τόσες λίρες τον χρόνο που ήταν το δήθεν «ενοίκιο» που έπρεπε να πληρώνουν στην Τουρκία για την παραχώρηση της Κύπρου αλλά και που ποτέ δεν πλήρωναν.
Σήκωσαν έτσι τα μανίκια, μπήκαν στην δουλειά και βάλθηκαν να κάνουν από μόνοι τους την πόλη τους «το στολίδι της Μεσογείου».
Με απόφαση του Warren εξέλεξαν δια βοής το 1878 τον πρώτο Δήμαρχο τους, το Χριστόδουλο Καρύδη που παρέμεινε μέχρι το θάνατο του το 1885 και που ήταν ταυτόχρονα και ο πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος της Κύπρου. Δραστήριο έμπορος και ναυτιλιακός πράκτορας γνώριζε καλά τις ανάγκες και τις προτεραιότητες της πόλης. Αντικατέστησε τον μέχρι τότε τούρκο «Καϊμακάμη» που ο Warren τον κατηγόρησε ως καταχραστή και τον έπαυσε.
Ως δημαρχιακό «μέγαρο» ενοικιάσθηκε μια μικρή διώροφη κατοικία στην αρχή της οδού Αγίου Ανδρέου στο ανώγειο της οποίας στεγάστηκαν οι πρώτες βασικές δημοτικές υπηρεσίες ενώ στο ισόγειο μαγαζί το πρώτο υποτυπώδες ταχυδρομείο και τηλεγραφείο.
Επί δημαρχείας Καρύδη μπήκαν οι βάσεις ενός καλά μελετημένου εξωραϊστικού προγράμματος με τις ανάλογες και πολλές απαιτήσεις της εποχής εκείνης.
Η μέριμνα του νεοσυσταθέντος Δημοτικού Συμβουλίου στράφηκε αμέσως στην καλύτερη καθαριότητα της πόλης και μπήκαν κανονισμοί και απαγορεύσεις για ευπρεπέστερη εμφάνιση της καθώς και στην επιβολή διατιμήσεων στα τρόφιμα για να παταχθεί η αισχροκέρδεια.
Πλακοστρώθηκαν οι κύριοι δρόμοι της και μάλιστα εδώ έπαιξε σημαντικό ρόλο και η εμπορική δραστηριότητα του νέου Δημάρχου αφού ανάμεσα σε άλλα ήταν και εργολάβος και προμηθευτής των πετρών από τα γύρω λατομεία για να κτιστούν και τα πρώτα κυβερνητικά κτήρια. Κατασκευάστηκαν ακόμα μερικά σημαντικά αντιπλημμυρικά έργα, ιδιαίτερα μετά την μεγάλη πλημμύρα του 1880.
Κατασκευάστηκε υδραγωγείο ( γνωστό και σήμερα ως «χαβούζα» παρά τη λεωφόρο Μακεδονίας) για την ύδρευση της πόλης αφού μέχρι τότε προμηθεύονταν το νερό από λάκκους αμφίβολης υγιεινής ή από νεροφόρους που γυρνούσαν στην πόλη πουλώντας το πολύτιμο αγαθό σε κούζες πάνω σε κάρα.
Ιδρύθηκε Δημοτικό Νοσοκομείο εκεί που αργότερα έγιναν τα Δημοτικά Λουτρά, απέναντι από το σημερινό ΓΣΟ και Δημοτικό Φαρμακείο, διορίζοντας ως πρώτο του φαρμακοποιό τον μεγάλο μας εθνικό ποιητή Βασίλη Μιχαηλίδη- εξ ου και το παρατσούκλι του «ο Σπετσέρης».
Φωταγωγήθηκαν οι σκοτεινοί κύριοι δρόμοι της πόλης με φανούς από φυτίλι.
Παράλληλα οι Άγγλοι έφτιαξαν όπως είπαμε την μεγάλη αποβάθρα και το νέο Διοικητήριο , για να χρησιμοποιηθεί αργότερα ως Τελωνείο αφού το Διοικητήριο μεταφέρθηκε απέναντι από το σημερινό Δημαρχείο ( που πολύ αργότερα κτίστηκε) και που ετοιμάζεται σήμερα να δεχθεί την Πρυτανεία του ΤΕΠΑΚ.
Λαμβάνοντας κανείς υπόψιν τα πενιχρότατα τότε έσοδα του Δήμου, το όλο έργο της δημαρχείας του πρώτου Δημάρχου της Λεμεσού Χριστόδουλου Καρύδη μπορεί να θεωρηθεί ως μια από τις πιο φωτισμένες.