Πέμπτη 11 Μαρτίου 2010

Οδός Βικτωρίας

Του Μιχάλη Πιτσιλλίδη από το βιβλίο του "Μνήμες της Λεμεσού". Έκδοση Δήμου Λεμεσού 1991.


Δυτικά της Καθολικής, πίσω από το μέγαρο της Μητρόπολης Λεμεσού, βρίσκεται η οδός Ειρήνης, πρώην Βικτωρίας. Το τμήμα της μεταξύ των οδών Ναυαρίνου και Ελλάδος ήταν γνωστό σαν Μαραθευτογειτονιά ή "Μαραθεύτικα". Αυτό τον χώρο διάλεξαν να εγκατασταθούν οι Μαραθεύτες, που εγκαταλείπανε τα χωριά τους για να βρουν καλύτερες συνθήκες ζωής. Οι πρώτοι απ' αυτούς, φαίνεται να ήρθαν εδώ αμέσως μετά τον τερματισμό της τουρκοκρατίας το 1878, όταν η απότομη μεταπολίτευση επηρέασε τις από αιώνες καθιερωμένες αστικές και αγροτικές βιοτικές συνθήκες των Κυπρίων. Από τότε άρχισαν να εμφανίζονται σ' ολόκληρη τη νήσο τα πρώτα συμπτώματα της αστυφιλίας. Στην αρχή κατά μονάδες οι μικροκαλλιεργητές Πίτσιλλοι και Μαραθεύτες, εγκατέλειπαν τα ορεινά και άγονα χωριά τους, για να κατεβούν στην πόλη για μεροδούλι μεροφάι στους αστούς αφεντάδες σαν μισταρκοί. Δούλευαν «γέννημαν βούττημαν ήλιου» στο μαγαζί και το βράδυ έκαμναν διάφορες αγγαρείες στο σπίτι. Το αφεντικό τους τάιζε, τους έντυνε, τους εξασφάλιζε στέγη και τους πλήρωνε μισθό που κυμαινόταν από δέκα σελίνια μέχρι τρεις λίρες τον χρόνο! Μερικοί από αυτούς τους μισταρκούς, ύστερα από μακρόχρονη και σκληρή υπηρεσία, μυημένοι πια στα μυστικά του εμπορίου, πρόσθεταν σ' αυτά την πείρα που απόκτησαν και την έμφυτη οξύνοια και εργατικότητα τους και με κάποια οικονομική ενίσχυση από τους γονιούς τους, ή από πούληση κτημάτων τους στο χωριό, άνοιγαν δικό τους εμπορικό κατάστημα, ιδίως υφασματοπωλείο. Ας αναφέρουμε εδώ ένα φανταστικό γράμμα της εποχής:
«Εν Λεμεσώ, τη 12 Μαΐου 1885
Σεβαστοί μου γονείς, χαίρετε εν Λεμύθου. Πρώτον θέλω να μάθω περί της καλής σας υγείας και εάν ερωτάτε δι' εμέ, δόξα τω Αγίω Θεώ καλώς υγιαίνω έως την σήμερον. Μάθετε ότι έλαβον την ποθητήν σας επιστολήν καθώς και τας ευχάς σας καθώς και τα έξι χρυσά μετζίτια, τέσσερα ναπολεόνια και εν κωνσταντινάτον, που μου αποστείλατε με τον σεβαστόν μου ανάδοχον και θείον Ζηνωνή, καθώς και τας ευχάς σας και σας ευχαριστώ. Τώρα το υφασματοπωλείον που άνοιξα θα το μεγαλώ¬σω και θα φέρω και γιαλλικά και πιατικά και ρούχα μάλλινα ήτοι κασμήρια δια τους φραγκοράφτες. Να πείτε στον σεβαστόν σας κουμπάρον Νικόλαν, ότι περιμένω να μου στείλει εις Λεμεσόν τον φίλτατον υιόν τού Κωστήν δια μισταρκον. Θέλω επίσης και τον φίλτατον υιόν του σεβαστού κουμπάρου σας Θεοχάρη δια μισταρκον, μόλις τελειώσει τας σπουδάς του εις το δημοτικόν σχολείον. Δώστε χαιρετισμούς εις τον άγιον του Θεού ιερέα μας Παπά Νεόφυτον, στον σεβαστόν θείον Χαράλαμπον και σεβαστήν θείαν Ευδοκίαν και σε όλους τους εξαδέλφους, συγγενείς και χωριανούς.
Ασπάζομαι την δεξιάν σας,»

ΤΟ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟ TOY 1895 ΣΤΗΝ "ΧΩΡΑΦΑ ΤΟΥ ΣΤΕΦΑΝΗ

Του ερευνητή Τάσου Ανδρέου από το βιβλίο του "Λεμεσός, αναδρομή μνήμης" Εκδόσεις Νόστος 2009


To 1895 ήταν μια ιδιαίτερα δύσκολη χρονιά για την Κύπρο. Η οικονομική δυσπραγία, οι τοκογλύφοι, η βαριά φορολογία, η αδιαφορία της διοίκησης κ.ά. οδήγησαν σε αδιέξοδο τον ντόπιο πληθυσμό. Την ίδια περίοδο στο Αγγλικό Κοινοβούλιο αμφισβητήθηκε η στρατηγική σημασία της Κύπρου και θεωρήθηκε δυσανάλογα μεγάλη η οικονομική επιβάρυνση που προκαλούσε στην Αυτοκρατορία.
Στις 16 Απριλίου οργανώθηκαν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας στην Λευκωσία, Λάρνακα και Λεμεσό. Την προεδρία της οργάνωσης του συλλαλητηρίου στην Λεμεσό ανέλαβε ο δήμαρχος Δημοσθένης Χατζηπαύλου. Ομιλητές καθορίστηκαν από την οργανωτική επιτροπή οι: Γεώργιος Μαληκίδης, Σπύρος Αραούζος και Σίμος Μενάρδος. Το συλλαλητήριο έγινε με μεγάλη συμμετοχή στην χωράφα του Στεφανή (Λανίτη). Ταυτόχρονα συντάχθηκε ψήφισμα "υπό του αγαπώντος την πολυλογίαν Μαληκίδου" (1), όπως με εμπάθεια γράφει ο Ζαννέτος. Τα αιτήματα του ψηφίσματος ήσαν "η ταχεία μετά της ομοφύλου και ομαίμονος Ελλάδος Ένωσις" (της Κύπρου), αλλά μέχρι της πραγματώσεώς της "η ελάττωσις της εν τη Νήσω εξαντλησάσης τον λαόν φορολογίας" (2), που μπορεί να επιτευχθεί, αν ο λαός απαλλαγεί "του άχθους του υπό της Αγγλίας συνομολογηθέντος εις βάρος και εν αγνοία του κυπριακού λαού φόρου της υποτέλειας εξισουμένου προς το ήμισυ των δια καταθλιπτικής φορολογίας εισ¬πραττομένων προσόδων" (φόρος Ζινζιριέ).
Η ανεύρεση της φωτογραφίας του συλλαλητηρίου του I. Π. Φώσκολου, που δημοσιεύτηκε στο αγγλικό περιοδικό "Graphic" του Ιουνίου του 1895, αποτέλεσε μια ευχάριστη έκπληξη. Πλήθος κόσμου διακρίνεται στην χωράφα Στεφανή, τον καθιερωμένο χώρο των μαζικών εκδηλώσεων (στη θέση της σήμερα συνωστίζονται οι πολυκατοικίες της Μητρόπολης). Οι περισσότεροι είναι βρακοφόροι, αρκετοί άλλοι φορούν τα "Φράγκικα". Στην εξέδρα, στο βάθος, διακρίνεται ένας εκ των ομιλητών να χαιρετά το πλήθος. Οι ελληνικές σημαίες έχουν την αποκλειστικότητα στο συλλαλητήριο, δεν διακρίνονται σημαίες άλλων χρωμάτων και βεβαίως, πουθενά... ποδοσφαιρικές (η ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής είναι σχετικά πρόσφατο φαινόμενο)!
Στο μπαλκόνι της διώροφης κατοικίας της Αθηνάς Ρωσσίδου, συζύγου του Κώστα Γαβριηλίδη (Χατζηγαβρίλη), ο κόσμος δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του. Στο βάθος της φωτογραφίας φαίνονται οι περβόλες της οδού Μακεδονίας (Ανεξαρτησίας), που τότε διέθετε ελάχιστες οικοδομές.
Ο υπότιτλος του "Graphic" παρουσιάζει ενδιαφέρον: "Μαζική συγκέντρωση ΤΟΥΡΚΩΝ Κυπρίων στην Λεμεσό με αίτημα την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και αν δεν είναι δυνατή η πραγματοποίηση της, προς το παρόν, την κατάργηση της ετήσιας φορολογίας των 92.500 λιρών, που πληρώνονται στην Τουρκία βάσει της συμφωνίας του 1878." Τούρκοι της Κύπρου, με ελληνικές σημαίες, απαιτούν την..Ένωση! Ο υπερρεαλισμός ευδοκι¬μούσε ακόμη και στην Γηραιά Αλβιόνα.

(1) Φίλιου Ζαννέτου "Ιστορία της Νήσου Κύπρου", τόμος Β', σελ. 844, Λάρνακα 1911

(2) Ο.π.σελ.845