Πέμπτη 13 Δεκεμβρίου 2012

Χριστόδουλος Σώζος, ο μεγαλύτερος κύπριος πολιτικός του 20ου αιώνα


100 χρόνια από τον ηρωικό θάνατο του

 

           Έκλεισαν φέτος εκατό χρόνια από τον ηρωικό θάνατο του Χριστόδουλου Σώζου. Έπεσε στις 6 Δεκεμβρίου 1912 στο Μπιζάνη έξω από τα Ιωάννινα για την απελευθέρωση της πόλης από τους Τούρκους.

Ο Κλ. Μυριανθόπουλος στο βιβλίο του «Ζωή και τάφος Χριστοδ. Σώζου» Λεμεσός 1951 λέει: «Φεύγων δια τον πόλεμον, ένα ακαταμάχητον πόθον είχε, να ενδυθή την τιμίαν στολήν του στρατιώτου να οδηγηθή εις τα πε­δία των μαχών και να πάρη το βάπτισμα του πυρός. Ο Πρωθυπουργός Βενιζέλος και άλλοι επίσημοι προσεπάθησαν να τον μεταπείσουν και να τοποθετηθη εις αλλάς εθνικάς εργασίας αλλ' ουδέν ίσχυσε να μεταβάλη την θέλησιν και την άμετάκλητον απόφασίν του. Απηρνήθη τον Δικηγόρον, τον Δήμαρχον, τον Βουλευτήν, τον Έκτελεστικόν Σύμβουλον και τα άλλα αξι­ώματα και έγινεν απλούς στρατιώτης δια να υπηρέτηση την πα­τρίδα ως ήτο ο διακαής του πόθος, το όνειρο του.»

         Έγινε έτσι ο πρώτος και ο μόνος εν ενεργεία Δήμαρχος σ΄ ολόκληρο τον ελληνισμό που ως απλός στρατιώτης πέφτει στα πεδία των μαχών, προσφέροντας στη πόλη του τη Λεμεσό που τόσο αγάπησε ακόμα μια περήφανη πρωτιά.

       Ο ιστορικός και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου που επί τριάντα χρόνια μελετά και καταγράφει την ιστορική πορεία και ζωή του Σώζου λέει : « Ήταν, πιστεύουμε, ο μόνος από τη γενιά των Κυπρίων πολι­τευτών πριν από το 1931 που μπορούσε να γίνει για την Κύπρο ένας δεύτερος Ελευθέριος Βενιζέλος. Άφησε ανεξίτηλη τη σφραγίδα του στην κυπριακή ιστορία και είχε πληθωρική δραστηριότητα, ως βουλευτής, ως δήμαρχος, ως δικηγόρος, ως συνιδρυτής του ΓΣΟ και της Ατμοπλοϊκής Εταιρείας Λεμεσού, ως άνθρω­πος. Ήταν ο πρώτος Κύπριος βουλευτής που πήγαινε στις συνεδριάσεις του Νο­μοθετικού Συμβουλίου πάντοτε άριστα προετοιμασμένος, μελετώντας τη βρετα­νική νομοθεσία και τη σύγχρονη ιστο­ρία της Αγγλίας, καταφέρνοντας έτσι να φέρνει σε δύσκολη θέση την αποικιακή κυβέρνηση. Ουσιαστικά ο Σώζος ήταν ο πρώτος που άσκησε συστηματική και ουσιαστική αντιπολίτευση εναντίον των Βρετανών εντός της Βουλής, κερδίζο­ντας και τον σεβασμό τους» γι αυτόν και τον χαρακτηρίζει ως «μακράν η μεγαλύτερη προσωπικότητα της νεότερης ιστορίας της Κύπρου του πρώτου μισού του 20οϋ αιώνα.» (αφήνοντας ίσως θέση για το δεύτερο μισό του αιώνα στον Μακάριο).

        Ο Παπαπολυβίου σε άλλο άρθρο του αναφέρει επίσης « 0 Σώζος, που είχε βρεθεί εκτός κυπριακής Βουλής το 1911, αλλά πα­ρέμενε μέλος του Εκτελεστικού Συμβουλίου, επισκέφθηκε το 1912 την Αθήνα και το Λονδίνο για πολι­τικές συναντήσεις. Έχοντας οξύ πολιτικό αισθητήριο, αφουγκρά­στηκε τα νέα δεδομένα που έφερ­ναν στην Ανατολική Με­σόγειο η κατάληψη των Δωδεκανήσων από την Ιταλία και οι επερχόμε­νες ανακατατάξεις και πολεμικές προετοιμα­σίες, στα Βαλκάνια και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Θεώρησε, λοιπόν, ότι στη συγκεκρι­μένη πολιτική συγκυρία ήταν λαν­θασμένη η εμμονή ως μόνης απαί­τησης των Ελλήνων Κυπρίων στην ένωση με την Ελλάδα, και έχοντας ως παράδειγμα το προηγούμενο της Κρήτης, υποστήριζε την εναλ­λακτική διεκδίκηση της Αυτονο­μίας της Κύπρου, ως πλησιέστερης πολιτικής επιλογής για την Ένωση. Οι πηγές που έχουμε στη διάθεση μας για την πρόταση του 1912 (που καταδικάστηκε έκτοτε στη βι­βλιογραφική εξαφάνιση) είναι λι­γοστές, ώστε να γνωρίζουμε λεπτο­μέρειες του σχεδίου του Σώζου. (Αντίθετα, υπάρχουν αρκετά στοι­χεία για την πολεμική εναντίον του.) Ξέρουμε, όμως, ότι την υπο­στήριζε ο Λαρνακέας ριζοσπάστης πολιτευτής Μιχαήλ Γ. Νικολαΐδης και ότι η υπόλοιπη πολιτική ηγεσία αντιμετώπισε την τολμηρή αιρετική πρόταση τους ως «προδοτική». Θυ­μίζουμε ότι ανάλογες σκληρές προ­σωπικές επιθέσεις ως «αυτονομιακός» είχε δεχθεί λίγα χρόνια πριν και ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην Κρήτη, από τους πολιτικούς του αντιπάλους.»

          Οι επιθέσεις που δέχθηκε   τον πίκραναν, και σε μια επιστολή προς τον στενότερο πολιτικό του φίλο, τον «λευκό πολιτευτή, βουλευτή Ιωάννη Κυριακίδη, έγραφε καταλήγοντας, το Μάιο του 1912 για να του εξηγήσει τους λόγους που θα αρνηθεί στο αίτημα πολιτικών του αντιπάλων να παραιτηθεί:

          «Εις την Κύπρον το προδότης και πατριώτης είναι συνώνυμα και έχασαν και τα δύο την σημασίαν των σήμερον. Ο πολιτευόμενος σήμερον ονομάζεται πατριώτης, αύριον προδότης, και μεθαύριον υπερπατριώτης».

         Ως Δήμαρχος Λεμεσού, μπορεί δίκαια και για πολλούς λόγους να θεωρηθεί, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, ως ο σημαντικότερος μέχρι σήμερα Δήμαρχος Λεμεσού και έχει άλλωστε χαρακτηρισθεί και ως ο «Μέγας Αναμορφωτής» της.

Στα χρόνια της δημαρχίας του Σώζου με το όραμα που είχε και πραγματοποίησε σε σημαντικά έργα και καινοτομίες για τα δεδομένα της εποχής, η Λεμεσός άλλαξε κυριολεκτικά όψη. Επί των ημερών της δημαρχίας του η Λεμεσός γίνεται μια σύγχρονη ευρωπαϊκή πόλη.                                                                                 

       Μερικά από τα έργα αυτά είναι:

       Ο ηλεκτροφωτισμός των δρόμων, ο πρώτος από τις υπόλοιπες πόλεις της Κύπρου, η έναρξη των έργων για την κατασκευή της προκυμαίας της Λεμεσού, τα σημαντικά αντιπλημμυρικά έργα που την έσωσαν σε μεγάλο βαθμό από τη μάστιγα των πλημμυρών που την ταλαιπωρούσαν εκατοντάδες χρόνια, η κατασκευή νέων δρόμων και επίστρωση όλων των δρόμων της Λεμεσού με άσφαλτο καθώς και η ονομασία όλων των οδών της πόλεως.

       Η κατασκευή, ανέγερση καφενείου, δενδροφύτευση και επίπλωση με παγκάκια του Δημοτικού Κήπου που θεωρήθηκε τότε ως ο ωραιότερος της Ανατολής και ο στολισμός του με αγάλματα που εισήγαγε από την Ελλάδα.

        Η δημιουργία δημοτικής φιλαρμονικής που έδιδε κάθε Κυριακή κονσέρτα μέσα στον  Δημ. Κήπο σε ειδικό χώρο που διαμόρφωσε, προσφέροντας ποιοτική ψυχαγωγία τους δημότες του.

        Κτίζει επίσης καινούργια αποβάθρα ειδικά για την εξαγωγή οίνων και σταφίδων. Έβαλε τάξη στα οικονομικά του Δήμου απαιτώντας και επιτυγχάνοντας να χαρισθεί το υπόλοιπο του δανείου για τα αντιπλημμυρικά έργα από την αποικιοκρατική διακυβέρνηση και την ενοποίηση των δανείων του Δήμου.                           

         Μεριμνά και βάζει αυστηρούς κανονισμούς για την καθαριότητα της πόλης και δημιουργεί σύγχρονο χοιροσφαγείο. Αυστηρός αλλά και δίκαιος, στην εφαρμογή των κανονισμών αυτών και των νόμων δεν δίστασε να οδηγήσει και τον ίδιο τον πατέρα του ακόμα για κάποιο σχετικό παράπτωμα!                                                                                                              

        Εκτός από επιτυχημένος δικηγόρος και  προοδευτικός πολιτευτής και βουλευτής υπήρξε και ρηξικέλευθος επιχειρηματίας. Μαζί με άλλους τρεις προοδευτικούς λεμεσιανούς υπήρξε συνιδρυτής, το 1901, της Λαϊκής Τράπεζας Λεμεσού  (αρχικά ως Λαϊκό Ταμιευτήριο) και συνέβαλε σημαντικά στη δημιουργία της πρώτης καθαρά κυπριακής πλοιοκτήτριας –ναυτιλιακής  εταιρείας, της Ατμοπλοϊκής Εταιρείας Λεμεσού (1905-06).                                                                                                                                                                              Το 1911 διοργάνωσε την πρώτη Παγκύπρια Γεωργική και Βιομηχανική Έκθεση της Κύπρου.  Από τις ευγενέστερες μορφές της Κύπρου αγαπήθηκε και εκτιμήθηκε ακόμα και από τους πολιτικούς του αντιπάλους, οι οποίοι αναγνώρισαν τη μεγαλοσύνη του.     

 Η πόλη των Ιωαννίνων σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη θυσία του στην απελευθέρωση της, έδωσε το όνομα του σε δρόμο της ενώ πριν δώδεκα χρόνια έστησε και προτομή του στις όχθες της λίμνης της.


 

ΦΩΤΟ 1  Χριστόδουλος Σώζος


ΦΩΤΟ 3 Η Δημοτική Φιλαρμονική με τον μαέστρο της Καλλιγέρη

 
ΦΩΤΟ 4 Ο Δημόσιος Κήπος της Λεμεσού σε καρτ ποστάλ της εποχής.  Στο βάθος διακρίνεται η εξέδρα των συναυλιών που σήμερα στήνεται το πατητήρι στη Γιορτή του Κρασιού και ένα από τα αγάλματα.

 
ΦΩΤΟ 5 Αγάλματα στον Κήπο. Στη φωτογραφία διακρίνεται ο ίδιος ο Σώζος με συνεργάτη του να καμαρώνει τα έργα κατασκευής του Δημ. Κήπου.

 
ΦΩΤΟ 6 Από τη τελετή των αποκαλυπτηρίων της προτομής του στην όχθη της λίμνης των Ιωαννίνων.

Πέμπτη 6 Δεκεμβρίου 2012

Περάστε κόσμε!


 
Μπήκαμε για καλά στη εορταστική περίοδο. Οι φωτεινές γιρλάντες και τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στους δρόμους άναψαν και οι βιτρίνες των μαγαζιών στολιστήκαν και περιμένουν τη πελατεία εν μέσω οδυνηρής οικονομικής κρίσης. Όμως, έλλειψη χρημάτων στάση εμπορίου.

«Τούτες τις άγιες μέρες» όπως, τυπικά πια, συνηθίσαμε  να  λέμε, τα πάντα, χρόνια τώρα, περιστρέφονται γύρω από τα ψώνια, τα δώρα και τις προετοιμασίες για τα  χλιδάτα μας ρεβεγιόν και τα σπάταλα δείπνα. Το εμπόριο σε απόλυτη θεοποίηση και όχι η ενανθρώπιση του Θεού, ήταν οι πρωταρχικές μας αξίες στην σύγχρονη κοινωνία της υπερκατανάλωσης. Όμως αυτά που ξέραμε σε άλλες εποχές τέτοιες μέρες θα πρέπει άραγε να τα ξεχάσουμε;

Το εμπόριο και η αγορά για να κινηθεί απαιτεί βέβαια και τα μέσα προβολής και προώθησης τους. Φέτος το εμπόριο θα χρειαστεί σίγουρα ακόμα περισσότερες προσπάθειες για να πείσουν ένα καταναλωτή που, είτε δεν έχει είτε κι αν έχει, από το ψυχολογικό κλίμα που δημιουργείται καθημερινά όλο και περισσότερο, μαζεύεται και δεν ξοδεύει.

Τα ίδια όμως τα μέσα που δημιουργούν, δίκαια ή άδικα, αλλά σίγουρα υπερβαλλόντως, αυτό το κλίμα από την άλλη περιμένουν κι αυτά την πολυπόθητη διαφήμιση που θα επιτρέψει και σ αυτά την επιβίωση τους η οποία διαγράφεται επίσης ζοφερή κι αβέβαιη.

 Σήμερα, ευτυχώς ή δυστυχώς, τα μέσα αυτά διαφήμισης και προβολής προσφέρονται  άπειρα και πολυποίκιλα. Τα «μίντια» προσφέρονται –με το αζημίωτο βέβαια- να διαμεσολαβήσουν μεταξύ παραγωγής και καταναλωτή για να  κινηθεί το μουδιασμένο εμπόριο. Ακόμα και με παραπλανητικές και με ηθικά ανεπίτρεπτες συχνά  μεθόδους. Φτάνει αυτές να εξυπηρετούν τον στόχο τους.

Ήταν εποχές όπου όλα αυτά δεν υπήρχαν και όμως οι άνθρωποι, φτωχοί και ολιγαρκείς οι περισσότεροι, ίσως να ήταν και πιο  ευτυχισμένοι.

Στο τέλος λοιπόν του 19ου αιώνα και αρχές του 20ου, στη Λεμεσό οι εφημερίδες, ήταν το μοναδικό μέσο διαφήμισης και προβολής των αναγκών της αγοράς κι αυτές δύο- τρεις  όλες κι όλες. Για διαφημιστές ούτε που να το σκέφτεστε βέβαια.

Υπήρχαν όμως ποιητές! Και μάλιστα ποιητές του ύψους ενός εθνικού ποιητή του, Βασίλη Μιχαηλίδη που όμως ζούσε μέσα στην φτώχεια και την ανέχεια και για να συμπληρώνει τον πενιχρό μισθό που του έδιδε το Δημαρχείο της πόλης ως νοσοκόμου, φαρμακοποιού και υγειονομικού επιθεωρητή, στο τέλος  αναγκαζόταν, ανώνυμα βέβαια, να λειτουργεί ως ένα είδος πρωτόγονου και αφελούς ίσως διαφημιστή και να φτιάχνει έμμετρες διαφημίσεις για λογαριασμό εμπόρων της Λεμεσού που δημοσιεύονται στον τύπο της εποχής υπό μορφή ανακοίνωσης-διαφήμισης.

Απολαύστε λοιπόν δύο από τις πάρα πολλές που βρίσκουμε διάσπαρτες στον τύπο της πόλης μας την εποχή εκείνη. Τα λεμεσιανά εμπορικά καταστήματα του Ιωαννίδη και του Αγαθάγγελου διέθεταν τα πάντα για βρώσιν, πόσιν, ομορφιά και πάσα νόσο…:

 «Αγγελία όπως-όπως

Να τη μαθ’ όλος ο τόπος.

Σαπούνια ωραιότατα και μυρωδιές ωραίες
π’ αυτά που νέες κάμνουσι και αυτές τις πλέον γραίες.
Σαπούνια πικραμύγδαλο, βιολέττα, γλυκερίνη,
που εις το δέρμα τίποτα κηλίδας δεν αφήνει.
Όλα τα είδη παστιλλιών και μέντας για το βήχα
και εν ωραιότατον υγρόν να μεγαλών’ η τρίχα.
Σκόνιν δια κάθε δόντι σαπημένο είτε μη,
και ωραιοτάτην πούτρα
δια κάθε είδους μούτρα
σε συμφέρουσαν τιμή.
Ωραιότατα για γάμους και κηδείας κουφεττάκια.
Πριλαντίν για τους σπανούς για να βγάλουνε μουστάκια
Κοσμετίκ για μουστακάδες να τα κάμουνε οξείες.
Αμμονίακον ωραίον δια τες αποπληξίες.
«Μέλισσαν» λαμπρόν υγρόν δια τας στενοχωρίας
και Κολκρέμ ως βαζελίνας δια τας Κομ-ιλ-φό Κυρίας
Έφερε στο μαγαζί του ο σιορ Ιωαννίδης
Π’ άλλο είναι να τ’ ακούς κι άλλο είναι να τον  ίδεις.
Κι αντιπρόσωπος τυγχάνει σε μιαν τράπεζαν γνωστήν
του Κου Α. Πρασίνου, εις τον κόσμον ξακουστήν.»
(Εφημερίδα  Σάλπιγξ 11.10.1903. Υπογραφή με το ψευδώνυμο «Ένας»).

 
«Ειδοποίησις σπουδαία και πουμπουριστή συνάμα
Και αληθινή σαν άγιος κι όχι ψεύτικη ρεκλάμα.

 Βούτυρον λαμπρόν για μπρέκφαστ και λαμπρά πισκοτ’ αφράτα
και φαγώσιμα ακόμα πλείστα σε κουτιά βαλμένα
που’ναι και εις την Αγγλίαν και παντού επαινεμένα.
Στερεούς λαμπρούς σουγιάδες, όπου κόβουν σαν ξουράφι
στερεούς σαν το διαμάντι, βαρετούς σαν το χρυσάφι
και πορτομονέ που κρύβουν τον παρά από τους κλέφτες.
Άλμπουμ για φωτογραφίες και περίφημους καθρέφτες.
Μυρωδιές για τες κυρίες και διάφορα λουλούδια
και ποιότητος αρίστης  σε πολύ κομψά ποτζούδια.
Εκλεκτά λαμπρά σαπούνια που μοσχοβολούν οι τόποι
όπου τα θαυμάζουν όλοι και Ανατολή κ’ Ευρώπη.
Της πρωτοχρονιάς παιγνίδια που χαρίζουν στα παιδάκια.
Σέλλες δια τους αππάρους και για πιάνα τραπεζάκια.
Όλ’ αυτά είν’ εξ Αγγλίας από μέσ’ απ’ το Λονδίνον
από την πηγήν που βγαίνει πάντοτε το πράγμα φίνον.
Τρέξατε στ’ Αγαθαγγέλου να τα βρείτε μαζωμένα
κι αν αργήσετε ολίγον τότε θάναι πουλημένα.»
(Εφημερίδα Σάλπιγξ 19.12.1898)









 Ο εθνικός μας ποιητής και…διαφημιστής Βασίλης Μιχαηλίδης   

 
 
 
 
 
 
 
 «Σαπούνια πικραμύγδαλο, βιολέττα, γλυκερίνη, Που εις το δέρμα τίποτα κηλίδας δεν αφήνει»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
« Όλα τα είδη παστιλλιών και μέντας για το βήχα»

 
 
 
 
 
 
 
 
                                 «Της πρωτοχρονιάς παιγνίδια που χαρίζουν στα παιδάκια».






«Βαζελίνας δια τας Κομ-ιλ-φό (καθώς πρέπει) Κυρίας»

 
 
 
 
   
 
 
 
 
 
 
«Και ωραιοτάτην πούτρα δια κάθε είδους μούτρα»

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
«Μυρωδιές για τες κυρίες και διάφορα λουλούδια
και ποιότητος αρίστης  σε πολύ κομψά ποτζούδια.»

 
 
 
 
 
 
                                              «Σκόνιν δια κάθε δόντι σαπημένο είτε μη»