Κυριακή 1 Αυγούστου 2010

Η μεγάλη παράδοση και συμβολή της Λεμεσού στον πολιτισμό της Κύπρου

                                                                      Μέρος τέταρτο


Οι Εικαστικές Τέχνες στη Λεμεσό
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Πολλές παγκύπριες πρωτιές κατέχει η Λεμεσός και στη ζωγραφική.
Η πρώτη Σχολή Ζωγραφικής στην Κύπρο δημιουργείται στο τέλος του 19ου αιώνα από τον Μιχάλη Κουφό Καλύμνιο ζωγράφο που ήρθε και εγκαταστάθηκε στη Λεμεσό. Το 1897 διοργανώνεται και η πρώτη έκθεση ζωγραφικής στην Κύπρο από τους μαθητές της Σχολής στο Μπαρ του Σκυριανίδη (αργότερα «Βικτώρια» δίπλα στο περίφημο «Ακταίο»), που είδαμε στο πρώτο μέρος, ενώ τον επόμενο χρόνο 1898 στην έκθεση στο Αναγνωστήριο της Λέσχης «Ισότης συμμετέχει και μια γυναίκα ζωγράφος η Ελπινίκη (Κική) Σώζου, ίσως και πάλιν η πρώτη γυναίκα ζωγράφος.
Την ίδια εποχή έρχεται από την Ελλάδα και εγκαθίσταται μόνιμα στη Λεμεσό άλλος ένας σπουδαίος ζωγράφος, ο Όθων Γιαβόπουλος, πατέρας ενός από τους μεγαλύτερους διανοούμενους της Κύπρου και εκ των ιδρυτών του ΚΚ Κύπρου γιατρού Νίκου Γιαβόπουλου και της Φωφώς-Βασιλείου Γιαβόπουλου μητέρας του πρ. Προέδρου της Δημοκρατίας Γιώργου Βασιλείου.
Ο Γιαβόπουλος σπουδαίος επίσης αγιογράφος, φιλοτέχνησε πολλές εκκλησίες της Κύπρου με τις θαυμαστές τοιχογραφίες του. Ανάμεσα σ αυτές και του «περικαλλούς» ναού της Αγίας Νάπας που δυστυχώς «ξύστηκαν» για να γίνουν οι σημερινές, με το πρόσχημα ότι δήθεν «φθάρηκαν ανεπανόρθωτα» από τους σεισμούς του 1996. Μια απαράδεκτη , βέβηλη πράξη και μια μαύρη σελίδα στην ιστορία της εκκλησιάς της πόλης.
Άλλος ένας παλιός σημαντικός ζωγράφος, από τους «πατέρες» της ζωγραφικής της Λεμεσού αλλά και της Κύπρου υπήρξε ο Βασίλης Χρ. Βρυωνίδης σχετικά άγνωστος και παραγνωρισμένος δυστυχώς για το μεγάλο του ταλέντο. Ούτε καν ένα δρόμο δεν φροντίσαμε να δώσουμε στο όνομα του ενώ γεμίσαμε τους δρόμους μας με ασημαντότητες ακόμα και αμφιλεγόμενες προσωπικότητες…



Ο Βρυωνί δης γεννήθηκε το 1882 και έζησε επτά χρόνια στη Μέκκα της παραδοσιακής ζωγραφικής , τη Βενετία σπουδάζοντας σε διάφορα ατελιέ και γυμνό στην Ελεύθερη Σχολή Γυμνού της περίφημης Ακαδημίας της πόλης. Άφησε γύρω στα πενήντα μόνο έργα, τοπία και συνθέσεις, διασκορπισμένα σε ιδιωτικές συλλογές, μερικά ευτυχώς στην Δημοτική Πινακοθήκη Λεμεσού και την Κρατική Πινακοθήκη. Πέθανε στη Λεμεσό το 1958.
Ο Γεώργιος Φασουλιώτης (1895-1944), απόφοιτος της Σχολής Καλών Τεχνών Αθηνών, είναι ακόμα ένας από τους σημαντικότερους ζωγράφους της Λεμεσού που ως καθηγητής της Τέχνης στο Γυμνάσιο αλλά και σε εργαστήρι ζωγραφικής όπου παρέδιδε δωρεάν μαθήματα γαλούχησε πολλούς νέους ζωγράφους, ανάμεσα τους και ο Γιώργος Μαυρογένης. Διακρίθηκε κυρίως στο σκίτσο και μάλιστα ως πρωτοπόρος, στο σατιρικό που δημοσίευε στην εφημερίδα που εξέδιδε με κύριο συνεργάτη τον Βίκτορα Ιωαννίδη, το «Γέλιο». Η δραστηριότητα του αυτή και με την έντονη και καυστική κριτική που έκανε του επιβλήθηκε από τους άγγλους αποικιοκράτες να επιλέξει μια από τις δύο δραστηριότητες του που θεωρούσε ασυμβίβαστες για να τον φιμώσει.
Ο για χρόνια συνεργάτης του Φασουλιώτη στο «Γέλιο», σημαντικός επίσης ζωγράφος της Λεμεσού και της Κύπρου υπήρξε ο Βίκτωρας Ιωαννίδης (1904-1984) υπήρξε επίσης απόφοιτο της Σχολής Καλών Τεχνών και δούλεψε για χρόνια ως σκιτσογράφος στην Αθήνα συνεργαζόμενος με μεγάλες εφημερίδες. Δημιούργησε στη δεκαετία του ΄30, το πρώτο καλλιτεχνικό διαφημιστικό γραφείο της Κύπρου το «Ατελιέ» με συνεργάτη πάλιν τον Φασουλιώτη, και έτσι δίκαια μπορεί να θεωρηθεί ως ο πατέρας των γραφικών τεχνών της Κύπρου ,μια άλλη σύγχρονη μορφή τέχνης, ενώ μερικές από τις διαφημίσεις του (όπως αυτή για μάρκα υποδημάτων ) , αποτελούν σήμερα πραγματικά έργα κλασικής ζωγραφικής. Η Σχολή Γραφικών Τεχνών του ΤΕΠΑΚ που θεωρείται ως μία από τις Σχολές τής υπό δημιουργία Σχολής Καλών Τεχνών οφείλει να αποδώσει τις πρέπουσες τιμές στον πρωτοπόρο και αξέχαστο «Βικτωρή».
Ο Τάκης Μ. Φραγκούδης είναι ακόμα ένας άλλος σπουδαίος ζωγράφος που γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1901αλλά ζούσε και δημιουργούσε το σημαντικό του εικαστικό έργο από το 1930 μέχρι που πέθανε, το 1978 στην Αθήνα.
Να ξαναθυμίσουμε τέλος τον Νίκο Νικολαΐδη που αν και αλεξανδρινός με καταγωγή από τη Λευκωσία επέλεξε, όταν κατά καιρούς ερχόταν στην Κύπρο για να εργαστεί, τη Λεμεσό αφού όπως έλεγε «Στη Λευκωσία ο κόσμος είναι αδιάφορος για κάθε πνευματική κίνηση και ο χρηματικός παράγων διαφεντεύει τα πάντα»… Δίδαξε ζωγραφική στην Ιδιωτική Σχολή της Λεμεσού, μετέπειτα Αθηναΐδειο Γυμνάσιο.
Καμάρι όμως και περηφάνια στην ιστορία των εικαστικών τεχνών της Κύπρου είναι η λεμεσιανή ζωγράφος Λουκία Νικολαΐδου η πρώτη σπουδασμένη γυναίκα ζωγράφος του νησιού μας.
Γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1909 και σπούδασε στη περίφημη Μποζάρ του Παρισιού μεταξύ 1929 και 1933. Φοίτησε στο εργαστήρι του Λουσιέν Σιμόν, όπου αφομοιώνει τα μυστικά των νέων ευρωπαϊκών εικαστικών ρευμάτων. Με την κάθοδο της στην Κύπρο εμπλουτίζει με την τέχνη της την φτωχή, τότε, εικαστική κίνηση του νησιού. Οι εκθέσεις στις οποίες συμμετέχει προκαλούν μεγάλο ενδιαφέρον, που κρατά, ωστόσο δυστυχώς, όσο και η παρουσία της ζωγράφου στον κυπριακό χώρο. Η πρώτη της ατομική έκθεση το 1933 αποτελεί και την πρώτη έκθεση ζωγραφικής από γυναίκα και από τις πρώτες εκθέσεις ζωγραφικής στη Κύπρο.
Στις αρχές του 1994 έκλεισε σε βαθιά γεράματα τα μάτια της στην Αγγλία, όπου ζούσε από το 1937 ύστερα από μια ατυχή ερωτική απογοήτευση που είχε με ένα γνωστό και επώνυμο λεμεσιανό διανοούμενο που την εγκατέλειψε εκθέτοντας στην στα κουτσομπολιά της μικρής και υποκριτικής τότε μικροαστικής κοινωνίας της πόλης, για να παντρευτεί μια πλούσια νύμφη.
Θα σταματήσουμε εδώ την αναφορά μας στους πιο σημαντικούς από τους ζωγράφους της Λεμεσού για να δούμε στο επόμενο μέρος άλλες μορφές Εικαστικών Τεχνών και τη συμβολή των λεμεσιανών καλλιτεχνών σ αυτές.
Λεζάντες
Φώτο 1 Άποψη της Λεμεσού στις αρχές του 20ου αιώνα σε πίνακα του Κουφού.
Φώτο 2 Η… αλήστου μνήμης «Πλατυτέρα των Ουρανών» της Αγίας Νάπας, έργο του Γιαβόπουλου
Φώτο 3 Βασίλης Βρυωνίδης
Φώτο 4 Εξώφυλλο του «Γέλιου» του 1933 με σατιρικό σκίτσο του δικτάτορα άγγλου Κυβερνήτη Πάλμερ
Φώτο 5 Διαφημιστικός πίνακας του Β. Ιωαννίδη
Φώτο 6 Τάκης Φραγκούδης
Φώτο 7 Αυτοπροσωπογραφία της Λουκίας Νικολαΐδη
Φώτο 8 Λουκίας Νικολαΐδη ,γυμνό 1933-37