Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2010

Οι πρώτες σοβαρές διακοινοτικές ταραχές στην Κύπρο ανήμερα του Κατακλυσμού του 1912

Ανάμεσα στις πολλές και περιφανείς πρωτιές που κατέχει η Λεμεσός μέσα από την ιστορία του τόπου είναι και κάποιες θλιβερές. Μια από αυτές είναι και ότι η Λεμεσός είναι η πόλη της Κύπρου όπου σημειώθηκαν οι πρώτες ουσιαστικά σοβαρές ταραχές ανάμεσα στα δύο μεγάλα σύνοικα στοιχεία του τόπου μας, ελλήνων και τούρκων μετά την Αγγλοκρατία το 1878.
Στις 14 (27 με το παλιό ημερολόγιο) Μαΐου του 1912 σημειώθηκαν στη Λεμεσό οι πρώτες μετά την τουρκοκρατία σοβαρές διακοινοτικές ταραχές ανάμεσα σε τούρκους και έλληνες με πολλούς νεκρούς και τραυματίες και στις δυό πλευρές. Τα ακριβή αίτια που προκάλεσαν τα γεγονότα παραμένουν ασαφή και σκοτεινά, με έντονες τις υποψίες ότι ο πάντα ύποπτος  ρόλος των άγγλων( γνωστός ως… «διαίρει και βασίλευε») στην ιστορία και τη μοίρα αυτού του νησιού δεν ήταν ούτε και σ αυτά τα γεγονότα ασήμαντος. Παρά δε το γεγονός ότι οι άγγλοι αφέντες του νησιού την εποχή εκείνη διόρισαν ανακριτική επιτροπή αποτελούμενη από τον διοικητή Λεμεσού W. Bolton καί τους δικαστές Στ. Σταυρινάκη καί Σαμή Εφ. Γιορκαντζήπαση, ουδέποτε έγινε γνωστό το πόρισμα της. Ίσως όχι τυχαία…
Ας πάρουμε λοιπόν τα πράματα από την αρχή και ας τα δούμε μέσα από το σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερομηνίας 18 (31 με το νέο ημερολόγιο) Μαΐου 1912 :
«Το ήσυχο πανηγύρι του Κατακλυσμού κατέληξε φε! το απόγευμα της Δευτέρας εις αιματηράν τραγωδίαν, ήτις παρ' ολίγον να είχε τρομακτικά καθαυτό αποτελέσματα, μεταβαλλόμενων των συμπλοκών εις μίαν αγρίαν φυλετικήν σύρραξιν εξοντώσεως των δύο συνοίκων φυλών.


Το αίμα έβαψεν άφθονον το ειρηνικόν έδαφος, οπού διεξήγετο η φαιδρότερα των Πανηγύρεων, και πωληταί και αγορασταί, ανήκοντες εις τας δύο εθνότητας και ζώντες μέχρι της στιγμής εκείνης εν σχετική αρμονία, μετεβλήθησαν εντός ολίγων λεπτών εις αγρίους αντιπάλους, ζητούντας να σφάξουν αλλήλους. Τα φυλετικά ένστικτα επρόβαλαν αμέσως εν όλη τη αγρία μεγαλοπρεπεία των και η λαϊκή ψυχή ορμητική εις τα αισθήματα της, συνεταράχθη βαθύτατα εξεγερθέντος του θρησκευτικού και φυλε¬τικού μίσους το οποίον εκληρονόμησεν από τόσας γενεάς.
Εις τούτο συνέτεινε πάντως και η κατάστασις των πνευμάτων, τα όποια ευρίσκοντο εν εξάψει εκατέρωθεν συνεπεία των τελευταίων πολιτικών γεγονότων και της υπό των Τούρκων επιθέσεως κατά των μαθητών του εν Λευκωσία Γυμνασίου.
Η πρώτη συμπλοκή συνέβη εις Τζαμούδαν περί την 4ην μ.μ. η αφορμή δ' εδόθη υπό ομίλου Τούρκων οίτινες τρις διήλθον εφ' αμάξης δια της Τζιαμούδας, επιδεικτικώς προκαλούντες και πειράζοντες τους ημετέρους. Την τρίτην μάλιστα φοράν, κατά πληροφορίας ακριβείς, οι Τούρκοι κατήλθον της αμάξης και εισήλθον εις το Ελληνικόν καφενείον της Τζαμούδας εξηρεθισμένοι ιδίως εκ της θέας της Ελληνικής σημαίας δι ης εκοσμείτο το καφενείον. Εισελθόντες ήλθον εις λόγους προς τινας εν αύτω εκ των ημετέρων, μετ' ου πολύ δε ήλθον και εις χείρας και επλήγωσαν δύο εις τον ώμον, ενώ εδέχοντο και αυτοί κτυπήματα καρεκλών και ξύλων από τους αόπλους οίτινες αμέριμνοι εκάθηντο ησύχως εντός του καφενείου.Μετά το κατόρθωμα τούτο οι Τούρκοι ταραξίαι ετράπησαν εις φυγήν, ενώ οι δικοί μας κατεδίωκον αυτούς,και εκάλουν συγχρόνως εις βοήθειαν και άλλους. Η συνοι¬κία έγεινεν, ως είκός, ανάστατος α¬μέσως και εις τους ήχους του κρουομένου μετ' ου πολύ κώδωνος προσέτρεξαν εκατοντάδες ανθρώπων, οι οποίοι εξηρεθισμένοι πλέον εζήτουν μεγαλοφώνως να τραπούν προς την Τουρκικήν συνοικίαν. Τούτο πράγματι και εγένετο,μά¬την προσπαθούντος του διευθυντού της Αστυνομίας να εμπόδιση το κίνημα. Οι Τζαμουδιώτες εξαγριωμένοι διηυθήνθησαν προς την παρά τον ποταμόν Τουρκικήν συνοικίαν, οπόθεν τέλος δια των συμβουλών τινών εγκρίτων πολιτών επέστρεψαν εν σώματι προς την πόλιν, ήτις ήτο ήδη ανάστα¬τος από εξωγκωμένας ειδήσεις. Η έξαψις ήτο τοιαύτη, ώστε δυ¬στυχώς το κακόν δεν ήτο ανθρω¬πίνως δυνατόν να προληφθεί. Οι εκ της Τζαμούδας εισελθόντες εν σώματι εις την πόλιν συνηντήθησαν προς τινάς Οθωμανούς παρά την οδόν Βικτωρίας και η σύρραξις αγρία και γενική πλέον επήλθε μοιραίως. Ο σπινθήρ μετεδόθη εις όλην την πόλιν και ιδίως εις τον δρόμον τον φέροντα προς το Διοικητήριον, όπου ήτο το μέγα πλήθος των πανηγυριστών. Τι ηπηκολούθησεν δεν είνε βεβαίως εύκολον να περιγραφή. Αλλ' η φήμη περί συγκρούσεως εις την Τζαμούδαν μετέδωκε κατ' αρχάς τον πανικόν εις τον γυναικείον και παιδικόν κόσμον, όστις ηρξατο φεύγων με θόρυβον και φωνάς και τρεχάματα. ΄Επειτα η συμπλοκή εγενίκευθη ταχύτατα και το πανηγύρι μετετράπη εις λυσσαλέον πόλεμον, εις τον οποίον κάθε Έλλην εκτύπα αδιακρίτως κάθε Τούρκονκαι ο Τούρκος κάθε ΄Ελληνα.Κάμαι εξήστραψαν, ρόπαλα ανυψούντο και κατέπιπτον και όλα εκεί κάτω, τραπέζια, καρέκλαι, έπιπλα μετεβλήθησαν εις τόσα όργανα φονικά.
Την στιγμήν εκείνην πάντες οι άνδρες της Αστυνομίας εξήλθαν ένοπλοι του Καταστήματος της Αστυνομίας με την λόγχην εφ όπλου τούτο δ'επέτεινεν την ταραχήν και την σύγχισιν και εγένετο αφορμή να συμβούν τα περισσότερα δυστυχήματα, διότι οι διευθύνοντες την αστυνομικήν δύναμιν χωρίς λόγον ισχυρόν και χωρίς να αναμετρήσουν τας συνεπείας, έδω¬καν διαταγήν εις τους ζαπτιέδες εξ ών οι πλείστοι σημειωτέον ότι ήσαν Τούρκοι, να μεταχειρισθούν τάς λόγχας των και να πυροβολήσουν μάλιστα κατά του πλήθους. Λέγουν δ' άνευ λόγου καθαυτό, διότι την στιγμήν εκείνην εις την πλατείαν του Διοικητηρίου και τα πέριξ δεν υπήρχον παρά μόνον Έλληνες, διότι οι ολίγοι Τούρκοι είχον απωθηθή εντός των καφενείων των, ενώ άλλοι είχον καταφύγει εντός αυτής της Αστυνομίας. Δεν υ¬πήρχε λοιπόν λόγος να διαταχθή πυρ κατά του κόσμου ο οποίος επί τέλους ούτε ένοπλος ήτο, άλλ' ούτε κατά της εξουσίας εστρέφετο. Δεν ευρίσκομεν δια τούτο λόγους να εκφράσομεν την αγανάκτησιν και την αποδοκιμασίαν ημών κατά του απάνθρωπου μέτρου και απορούμεν πώς εδόθη τοιαύτη εξουσία εις κατώτερα φανατικά όργανα,τα οποία επυροβόλουν από των παραθύρων της Αστυνομίας κατ' αυτής της μάζης του κόσμου και χωρίς να αποβλέπωσιν εις συμπλεκομένους ή μη άλλ' αδιακρίτως κατά παντός όστις έτυχε να ευρεθή εις την πανήγυριν του Κατακλυσμού.
Υπό τοιούτους ορούς και με τοιαύτην αντίληψιν της εκπληρώσεως των αστυνομικών καθηκόντων, άπορον δεν είνε πώς είχομεν τόσα θύματα και δη τόσας θανατηφόρους πληγάς. Αι αστυνομικαί σφαίραι εσύριζον προς πάσας τας διευθύνσεις, δυστυχώς δε ουχί πάντοτε εις μόνον τον αέρα. Πολλοί υπήρξαν οι οποίοι επληγώθησαν από σφαίρας —πάντες αυτοί ΄Ελληνες κατά παράδοξον αληθινά σύμπτωσιν — δύο δε και εβλήθησαν κατάστηθα και κατέπεσαν δια να μην εγερθώσιν αλοίμονον ποτέ, το εκ Πάχνας παλικκάριν και και ο ατυχής μαθητής του Γυμνασίου Θουκιδίδης Λαμπής ο οποίος εδέχθη την δολοφόνον σφαίραν ριφθείσαν από του παραθύρου της Αστυνομίας ενώ είχεν καταφύγει δια να σωθή εις γειτονικόν εκεί φούρνον.
Ούτω η ατυχής ανάμιξις της Αστυνομίας επεδείνωσεν την κατάστασιν και αν επέφερεν εν τέλει την λήξιν της συμπλοκής, κατώρθωσε τούτο με θυσίαν πολυτίμου και αθώου αίματος, το οποίον πάντως άνευ αυτής δεν θα εχύνετο με τοσαύτην φευ! άφθονίαν.Αι συμπλοκαί παύουσιν κατ' αυτόν τον τρόπον εδώ, δια να ανανεωθώσι μετ' ολίγον αλλού, κατέπαυσαν τέλος ολοσχερώς κατά την εσπέραν, οπότε οι Τούρκοι είχον συγκεντρωθή απαξάπαντες υπό την προστασίαν της Αστυνομίας εις διάφορα κέντρα, από τα όποια αργότερα μετεφέρθησαν τη συνοδεία ζαπτιέδων εις τα σπίτια των. Ταυτοχρόνως σχεδόν κατέφθανεν από τα Πολεμίδια και ο Λόχος του αγγλικού στρατού, κληθείς εσπευσμένως προς φύλαξιν της πόλεως. Ο στρατός δυνάμει διατάγματος του Μ.Αρμοστού καταλαβών την πόλιν, διεμοιράσθη εις διάφορα κέντρα, οπόθεν ένοπλος φυλάττει την τάξιν. Αλλ' η τάξις βραδύτατα επανέρχεται, διότι ο κόσμος διατελεί εν αναστατώσει αληθινή, την οποίαν δυστυχώς υποθάλπουσι ποικίλας ψευδείς και γελοίαι διαδόσεις.


ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ


Και τώρα ο θλιβερός απολογισμός της ατυχέστατης συρράξεως. Κατά τας πληροφορίας του κυβερνητικού ιατρού 46 τραυματίαι Έλληνες και Τούρκοι διήλθον δια τού Δημοτικού Νοσοκομείου. Εκ τούτων τινές φέρουσιν πληγάς εκ των αστυνομικών όπλων, άλλοι από ρεβόλβερ, και οι περισσότεροι από άλλα αμβλέα όρ¬γανα. Είς είνε σοβαρώτερον πληγω¬μένος και ενδέχεται να αποθάνη. Αλλ’ εις τούτους δέον να προστεθή και εικοσάς τουλάχιστον άλλων τραυματιών, οίτινες νοσηλεύονται εις ιδιωτικά οικήματα και κλινικάς ώστε ο ολικός αριθμός των τραυματιών πρέπει να υπολογισθεί εις 60—70.
Μεταξύ των βαρέως πληγωμένων συγκαταλέγεται επίσης, δυστυχώς, και ο γνωστός αθλητής και πανελληνιονίκης Κώστας Γεωργίου, όστις εδέχθη τραύμα σοβαρώτατον εις το άνω μέρος του μηρού δια μαχαίρας, ήτις του απέκοψε την αρτηρίαν. Το τραύμα κατηνέχθη ύπο Τούρκου, τον οποίον το ωραίον παλληκάρι έκρατει χαμαί ύπο τους πόδας του. Η κατάστασις του συμπαθέστατου νέου, εμπνέει δυστυχώς ακόμη μεγάλας ανησυχίας. (Σημ. Θα υποκύψει από σηψαιμία λίγες μέρες μετά. )
Ως προς τους νεκρούς ο αριθμός αυτών περιορισθείς κατ' αρχάς εις τρείς ανήλθε δυστυχώς την επαύριον εις πέντε, εξ ων τρείς Έλληνες καί δύο Οθωμανοί, δύο εκ των βαρέως πληγωμένων θανόντων την νύκτα. Οι φονευθέντες εκ των ιδικών μας ( είνε ο Κωστής Τίκκης ράπτης, ο εκ Πάχνας χωρικός και ο πολύκλαυστος μαθητής Θουκυδίδης Λαμπής ο οποίος δεν ηδυνήθη να επιζήσει εις το διαμπερές τραύμα της αστυνομικής σφαίρας, ήτις του διετρύπησε το ήπαρ. Επίσης υπό σφαίρας των αστυνομικών όπλων απέθανε και ο Παχνιώτης χωρικός, ενώ οΤίκκης έπεσε κατά την συμπλοκή υπό καιρίου τραύματος δια μαχαίρα το οποίον του κατήνεγκεν εκ των όπισθεν κάποιος άγνωστος Τούρκος.»
Μέσα λοιπόν από τις γραμμές της εξιστόρησης αυτής των γεγονότων προβάλλει συγκεκαλυμμένος αλλά διάφανος ο ρόλος των Άγγλων. Ρόλος για το οποίον ο τότε Μητροπολίτης Κιτίου ( και αργότερα διατελέσας Οικουμενικός Πατριάρχης, Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πατριάρχης Ιεροσολύμων Μελέτιος Μεταξάκης, διαμαρτυρήθηκε έντονα στον άγγλο διοικητή χαρακτηρίζοντας «δολοφονική» την επίθεση της Αστυνομίας. Διαμαρτυρία την οποίαν ασφαλώς οι Άγγλοι έγραψαν εις τα παλαιότερα των υποδημάτων τους!
Στήν πάνδημη κηδεία του παλληκαριού αθλητή Κώστα Γεωργίου , στην οποία χοροστάτησε ο Μεταξάκης εξεφώνησαν επικήδειους οι Ν. Κλ. Λανίτης, Χριστόδουλος Χουρμούζιος, Αριστόδημος Πηλαβάκης και Μενέλαος Δ. Φραγκούδης. Από τον ωραίο επικήδειο του Μ. Φραγκούδη παραθέτουμε το ακόλουθο συγκινητικό απόσπασμα:
«Κοίταξε ειρωνεία! Το μαχαίρι δεν τον πέτυχε κατάστηθα, δεν τούκοψε με μιας παλληκαρίσια της ζωής το νήμα. Τον βρήκε στο πόδι, στο πόδι το γρήγορο, το δυνατό πού τον έφερε θριαμβευτή στο δρόμο της ζωής του. Τον έριξε σ’ ένα κρεβάτι πόνου με μια ασήμαντη ελπίδα να ζήσει μια πανάθλια ζωή, σακάτης για πάντα. Ειρωνεία! Ο Κώστας ο φτεροπόδαρος με δεκανίκια! Αλλ’ όχι, ή Μοίρα δεν θέλησε σπλαχνικά να τον ποτίσει καί το ύστερο αυτό φαρμάκι».
Ο Κώστας Πιλάβάκης γράφει στο βιβλίο του «Η Λεμεσός σε άλλους καιρούς»:
«Η ψυχρότητα ανάμεσα στις δύο φυλές κράτησε για ένα χρόνο περίπου. Ελάχιστοι Τούρκοι παρουσιάσθηκαν τον επόμενο χρόνο στη γιορτή του Κατακλυσμού. Οι συναλλαγές όμως γρήγορα επανελήφθησαν και η επικοι¬νωνία των δυο συνοίκων στοιχείων δεν άργησε να γίνει στενή όπως και πριν από τις ταραχές. Σ' αυτό συνετέλεσε και η στάση του Μητροπολίτου Μεταξάκη που εξέδωσε εγκύκλιο «δι' ειρήνευσιν προς τους Μωαμεθανούς συμπολίτας η μάλλον συνδούλους ημών έχοντας τόσα κοινά συμφέροντα κοινωνικά, πολιτικά και προσωπικών σχέσεων».
Για λίγα όμως μόνο χρόνια . Για να ακολουθήσουν κι άλλες διακοινοτικές ταραχές κι άλλες κι άλλες… Με τους Άγγλους να παίζουν πάντα τον αφανή αλλά και αδιαφανή και πρωτεύοντα ρόλο τους στα γεγονότα.




Οι φωτογραφίες:
1. Η εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού στην πρωτοσέλιδη είδηση της  για τα γεγονότα του 1912.
2. Ο αθλητής και πανελληνιονίκης Κώστας Γεωργίου
3. Η γιορτή του Κατακλυσμού στην μεγάλη αποβάθρα της Λεμεσού

Μερικές από τις πολλές πρωτιές της Λεμεσού-Μέρος πρώτο

Εισαγωγή
Όταν στις αρχές Ιουλίου 1878 το αγγλικό πολεμικό πλοίο Παλλάς έμπαινε για πρώτη φορά στο λιμάνι της Λεμεσού και οι Άγγλοι πατούσαν το πόδι τους στη πόλη, έδιδαν, δια στόματος του πρώτου Διοικητή της συνταγματάρχη Warren (προηγήθηκε ολιγοήμερη θητεία του Captain Bury), την υπόσχεση στις λίγες μόνο χιλιάδες κατοίκους της εξαθλιωμένους και ταλαιπωρημένους από την μακραίωνη τουρκική δουλεία ότι θα την κάνουν «το στολίδι της Μεσογείου».
Ταυτόχρονα η Βασίλισσα της Αγγλίας Βικτώρια, στο πρώτο διάγγελμα της προς τον κυπριακό λαό έλεγε ανάμεσα σε πολλά άλλα: «Η Μεγαλειοτάτη Βασίλισσα Βικτώρια επιθυμεί να κάμει γνωστόν εις όλους τους κατοίκους της Κύπρου ότι καταλαμβάνει την Νήσον και ότι σκοπός της είναι να κάμει τους κατοίκους της Κύπρου πρότυπον καλής και αμερόληπτου διοικήσεως ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας και Παράδεισο της Ανατολής».
Πλην όμως «τα ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα» αποδείχτηκαν λίγα μόνο χρόνια μετά φρούδη ελπίς…
Ύστερα από τα πρώτα εξωραϊστικά έργα που έκαναν, όπως η πρώτη αποβάθρα της Κύπρου (για να ξεφορτώνουν βασικά τις δικές τους προμήθειες), τα κτίρια του διοικητηρίου και τελωνείου εκεί που σήμερα είναι το παλιό λιμάνι, ώστε να ασκούν καλύτερα την εξουθενωτική φορομπηκτική όπως θα αποδειχθεί σύντομα πολιτική τους, την οργάνωση της υπαίθριας αγοράς και κάποια άλλα, γρήγορα ξέχασαν τα λόγια τους και επιδίδονταν πλέον στο να μαζεύουν τις 90χιλιάδες τόσες λίρες τον χρόνο (ποσό αστρονομικό για την εποχή),που ήταν το δήθεν «ενοίκιο» που έπρεπε να πληρώνουν στην Τουρκία για την παραχώρηση της Κύπρου αλλά και που ποτέ δεν πλήρωναν.
Οι φιλοπρόοδοι όμως λεμεσιανοί δεν τάβαλαν κάτω και δεν απογοητεύτηκαν. Σήκωσαν τα μανίκια, μπήκαν στην δουλειά και βάλθηκαν να κάνουν από μόνοι τους την πόλη τους «το στολίδι της Μεσογείου»
Στην προσπάθεια τους αυτή έχουν να επιδείξουν και πολλές περήφανες πρωτιές σε κάθε τομέα και σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής της.
Ενδεικτικά- και σε μεγάλη συντομία -θα αναφερθούμε σε μερικές μόνο από αυτές τις πρωτιές για να επανερχόμαστε κατά καιρούς να προσθέτουμε κι άλλες και αφήνοντας πάντα ανοιχτή την δυνατότητα σε μελλοντικούς μελετητές και ερευνητές της ιστορίας της πόλης να το πραγματευτούν σε έκταση και σε βάθος, όπως αρμόζει στο θέμα, στην πόλη και στην ιστορία της.
Αφήνουμε πίσω πολλές ίσως και πολύ σημαντικές, από αυτές που έχουμε ήδη καταγραμμένες. Να επισημάνουμε δε ότι ουδόλως διεκδικούμε το αλάνθαστο. Μερικές τις αναφέρουμε με λίγη επιφύλαξη, άλλες με μεγαλύτερη και άλλες ως πιθανές «οιονεί» πρωτιές γιατί μπορεί να προηγήθηκε κάποια άλλη πόλη και να μας είναι άγνωστο.
Κάποιες από τις πρωτιές χρονολογούνται και πριν από την αγγλική κατοχή που θέσαμε ως ορόσημο αλλά τις αναφέρουμε γιατί είναι σημαντικές. Φροντίσαμε τέλος να τις κατατάξουμε είτε κατά χρονολογική σειρά, (χωρίς όμως να σημαίνει ότι καμιά φορά ίσως να ξεφύγαμε από αυτή), είτε κατά κατηγορίες.

Η πρώτη γραπτή διαφήμιση.
Στη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορίας, των ηλεκτρονικών μηνυμάτων και της πληροφορικής, η διαφήμιση παίζει διεθνώς πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική -και όχι μόνο- ζωή του κάθε τόπου. Μερικά επαγγέλματα μάλιστα – όπως η ιατρική και η φαρμακευτική- αντιλαμβανόμενα τη δύναμη της στην πληροφόρηση αλλά και την… παραπληροφόρηση την απαγόρευσαν ως επαγγελματικά αντιδεοντολογική. Κι όμως, η πρώτη γραπτή διαφήμιση στον τόπο μας όχι μόνο πρωτοεμφανίστηκε στη Λεμεσό αλλά και αφορούσε ακριβώς προσφερόμενες ιατρικές υπηρεσίες!
Την έκανε το 1820, ο κύπριος Γεώργιος Αρναούτης που παρουσιαζόταν, ίσως για να εντυπωσιάσει περισσότερο τους αναλφάβητους την εποχή εκείνη λεμεσιανούς με το φραγκοποιημένο όνομα Giorgio Arnaoud. Αφού έκανε σπουδές χειρουργικής και χημείας στη Βενετία και άλλες ιταλικές πόλεις και στην Αυστρία, επιστρέψας στη Κύπρο εγκαταστάθηκε προσωρινά στη Πάφο για να έλθει τελικά στη Λεμεσό, όπου εκτός από την ιατρική ασχολήθηκε και διέπρεψε σε εμπορικές δραστηριότητες. Το ταλέντο του αυτό στις επιχειρηματικές δραστηριότητες αποδεικνύεται και από την επαναστατική για την εποχή εκείνη εκστρατεία «μάρκετινγκ» που έκανε. Τύπωσε στο εξωτερικό ,αφού τυπογραφεία δεν υπήρχαν τότε ούτε στη Λεμεσό αλλά και την Κύπρο ολόκληρη, ούτε πολύ περισσότερο βέβαια εφημερίδες, πάνω σε πολυτελές στυπόχαρτο την ακόλουθη αγγελία που μοίραζε στους λεμεσιανούς. Εκτός του ότι είναι ένα σημαντικό ιατρικό ιστορικό ντοκουμέντο είναι και απολαυστικότατο για το περιεχόμενο και το ύφος του:
« Αγγελία.
Ο υποφαινόμενος μαθητής των περιωνύμων πανεπιστημίων του Παταβίου και της Παβίας έρχεται εκ Βενετίας εις Λιμαζόλ δια να μετέλθη τον ιατροχειρούργον και χημείαν, εις ά κατέγινε μετά ζήλου εκ της πρώτης ηλικίας. Ερχεται με απόφασιν να αποκατασταθή εις Λιμαζόλ και φέρει μεθ’ εαυτού πλούσιον φαρμακείον τού νέου θεραπευτικού συστήματος και εντελή συλλογήν των της χειρουργικής εργαλείων δια πάσαν θεραπείαν καθώς και δια τας γέννας δια τους οδόντας και δια την φαρμακοποιίαν.
Τιθέμενος ούτος υπό την υπηρεσίαν των διασήμων του Λιμαζόλ οικογενειών δεν θα τω επιτρέπεται να απομακρυνθεί ευκόλως από την πόλιν, αλλά θέλει επισκέπτεται τους παρουσιαζόμενους ασθενείς, θέλει συγκροτεί ιατροσυμβούλιον, δίδει αναγκαία φάρμακα και κατά τας ανάγκας εκτελεί τας χειρουργικάς πράξεις. Αν δ’ οι ασθενείς κατοικούν πλησίον της πόλεως θέλει τους επισκέπτεται προσωπικώς.
Εκτός των τακτικών διπλωμάτων τα οποία έλαβε από τα ειρημένα πανεπιστήμια φέρει μεθ’ εαυτού και πολλά επίσημα έγγραφα αποδυκνείοντα τας οποίας επεδαψίλευσε επαινετάς εκδουλεύσεις εις τας επαρχίας και εις τα νοσοκομεία της πατρίδος του, όπου έπραξεν ως μαθητής, ως υπο-ίατρος , ως ιατρός και ως πρώτος ιατρός.
Επειδή περιθάλπει την ιπποκρατική επιστήμη με ενδόμυχον προς αυτήν αφοσίωσιν, θέλει είσθε μετριώτατος εις τας τιμάς των διδομένων ιατρικών και εις την ανταμοιβήν των εκδουλεύσεων του, ως πραγματικώς θέλουν το ιδεί οι ευυπόληπτοι ούτοι πολίται.
Λιμαζόλ της Κύπρου κατά Ιούνιον του 1820 έτους
Georgio Arnaoud.»
Να σημειώσουμε ότι όταν μιλά για “νοσοκομεία της πατρίδος μου” δεν εννοεί βέβαια την Κύπρο αφού νοσοκομεία δεν υπήρχαν τότε, αλλά την Βενετία την οποία θεωρεί ίσως και πρώτη του πατρίδα.

Το πρώτο διαφημιστικό γραφείο της Κύπρου εξ άλλου δημιουργείται στη Λεμεσό στις αρχές της δεκαετίας του ’30 υπό την επωνυμία «Το Ατελιέ», από τους ζωγράφους-σκιτσογράφο Βίκτορα Ιωαννίδη και στη συνέχεια και με τον Γεώργιο Φασουλιώτη.

Το πρώτο νοσηλευτικό ίδρυμα- Καραντίνα –Λοιμοκαθαρτήριο -Νοσοκομείο
Εξ αιτίας των επιδημιών που θέριζαν την Κύπρο οι λεμεσιανοί δια της Δημογεροντίας της πόλης και με την συνδρομή των χριστιανών πολιτών της αποφάσισαν το 1830 να κτίσουν το πρώτο ιατρικό κατάστημα της Κύπρου το λοιμοκαθαρτήριο ή καραντίνα όπως ήταν ευρύτερα γνωστό και βρισκόταν εκεί απέναντι από το σημερινό ΓΣΟ που όπου αργότερα έγιναν τα δημοτικά λουτρά για όσους τα θυμούνται, γύρω στο 1930. Το 1881 όμως οργανώθηκε πρώτο σε ολόκληρη τη Κύπρο, το Νοσοκομείο Λεμεσού. Εκείνο της Λευκωσίας, πρωτεύουσας της Κύπρου οργανώθηκε το 1883 ενώ ένα χρόνο πριν, το 1882 δηλαδή, ιδρύθηκε στη Λευκωσία το άσυλο φρενοβλαβών.

Ελληνοκύπριος Δήμαρχος
Πρώτο Ελληνοκύπριο Δήμαρχο από όλες τις πόλεις απέκτησε η Λεμεσός και είναι ο Χριστόδουλος Καρύδης, που διορίστηκε μεν από τους άγγλους το 1878 αντικαθιστώντας τον Τούρκο καϊμακάμη, λίγους όμως μήνες μετά αναδείχθηκε Δήμαρχος Λεμεσού και δια βοής από τους δημότες όλων των κοινοτήτων. Στη Λευκωσία πρώτος ελληνοκύπριος Δήμαρχος ήταν ο Χρ. Σεβέρης λίγα χρόνια μετά.





             Φιλολογική διάλεξη




Το 1881 ο σπουδαίος ποιητής διανοούμενος της Λεμεσού και δεινός πολιτευτής Ονούφριος Ιασωνίδης δίδει στη Λεμεσό την πρώτη φιλολογική διάλεξη για τον άγγλο ποιητή J. Milton , του οποίου υπήρξε και μεταφραστής. Ο ίδιος εγκαθιστά στη Λεμεσό και το πρώτο αστεροσκοπείο της Κύπρου.






Πρωτιές της Λεμεσού στον αθλητισμό.

1896 Οι Α' Παγκύπριοι Αγώνες
Ο αθλητικός τομέας είναι κατεξοχήν εκείνος για τον οποίο η Λεμεσός μπορεί να νοιώθει περήφανη για τις πρωτιές σ’ αυτόν σχεδόν εφ όλης της ύλης:
Ο πρώτος αθλητικός σύλλογος της Κύπρου ήταν ο Γυμναστικός Σύλλογος Ολύμπια – Γ.Σ.Ο. με έτος ίδρυσης το 1892. Στον όλο ελληνισμό, προηγήθηκε μερικούς μόνο μήνες ο Πανελλήνιος Σύλλογος Αθηνών και ακολούθησε μερικά χρόνια μετά ο ΓΣΠ Λευκωσίας.
Της πρωτοβουλίας ίδρυσης του ηγείτο ο μεγάλος δάσκαλος της Λεμεσού Ανδρέας Θεμιστοκλέους.
Τον Φεβρουάριο του 1896 η Λεμεσός διοργανώνει τους πρώτους παγκύπριους αθλητικούς αγώνες και σ’ αυτούς επιλέγεται ο πρωταθλητής του ΓΣΟ Αναστάσιος Ανδρέου για να πάρει μέρος στους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας της ίδιας χρονιάς ως ο πρώτος κύπριος ολυμπιακός αθλητής. Ο ίδιος υπήρξε και ο πρώτος κύπριος πανελληνιονίκης αθλητής και ρέκορντμαν.
Στους Ολυμπιακούς αγώνες του 1896 παίρνει το πρώτο και μοναδικό μέχρι σήμερα χρυσό μετάλλιο από κύπριο, σε ολυμπιακούς, στο αυτόματο πιστόλι και το πρώτο και μόνο επίσης αργυρό στο τυφέκιο ο επίσης λεμεσιανός συνταγματάρχης του ελληνικού στρατού και υπασπιστής του βασιλιά Γεώργιου του Α΄, Ιωάννης Φραγκούδης
Το 1925 διοργανώνονται οι πρώτοι Πανελλήνιοι αγώνες στίβου στην Κύπρο και το 1928 οι πρώτοι
Παγκύπριοι μαθητικού αγώνες.
Οι πρωτιές της Λεμεσού στον αθλητισμό τέλος δεν έχουν. Στη Λεμεσό δημιουργείται ο πρώτος γυναικείος Γυμναστικός Σύλλογος - Γυμναστήριο Θηλέων «Το Παλλάδιον», ενώ η μεγάλη δασκάλα Πολυξένη Λοϊζιάς εισάγει επίσημα το μάθημα της γυμναστικής στο Παρθεναγωγείο Λεμεσού. Ο Παύλος Αγγελινίδης προπονεί τις πρώτες αθλήτριες και διοργανώνει τους πρώτους αθλητικούς αγώνες γυναικών.
Το 1911 ιδρύεται ο πρώτος Ποδοσφαιρικός Όμιλος και διεξάγονται οι πρώτοι Παγκύπριοι Ποδοσφαιρικοί Αγώνες και το 1929 οι πρώτοι αγώνες Χόκεϊ. Το 1912 ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους επιτρέπει την εισαγωγή του ποδοσφαίρου στα σχολεία.
Η αθλήτρια του ΓΣΟ Δομνίτσα Λανίτου μετέχει στους Παγκύπριους Αγώνες Στίβου του 1928 ως η πρώτη γυναίκα αθλήτρια της Κύπρου και λαμβάνει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Βερολίνου το 1936 ως η πρώτη γυναίκα αθλήτρια ολόκληρου του ελληνισμού.
Ο παγκυπριονίκης, πανελληνιονίκης και βαλκανιονίκης μαραθωνοδρόμος Στέλιος Κυριακίδης- και μοναδικός Έλλην που συμμετέχει- κερδίζει τον διεθνή μαραθώνιο της Βοστόνης.
Η Εύα Χούρη, τέλος, δημιουργεί το 1928 την πρώτη γυναικεία ομάδα Χόκεϊ.






                                                  Οι πρώτες τεκτονικές στοές

Οι πρώτες Τεκτονικές Στοές της Κύπρου δημιουργούνται στη Λεμεσό: πρώτη η αγγλική St. Paul Lodge το 1888 και δεύτερη η ελληνική Ζήνων το 1893 με ιδρυτή της τον γιατρό και δήμαρχο Λεμεσού Ιωάννη Καραγεωργιάδη.

Οι πρώτες οργανωμένες ιπποδρομίες.

Σε μια γκραβούρα του 1879 που δημοσιεύθηκε στο αγγλικό περιοδικό του Λονδίνου «The Graphic”, με τον τίτλο «introduction of British sports in Cyprus” απεικονίζονται οι πρώτες ιπποδρομίες στη Κύπρο και πιστώνονται από μελετητές ως πραγματοποιούμενες στη Λάρνακα. Εντούτοις άλλες γραπτές μαρτυρίες αναφέρουν ότι οι άγγλοι με την άφιξη τους στη Κύπρο το 1878 διοργάνωναν στο δρόμο του Ζακακιού τις πρώτες ιπποδρομίες.

Το 1880 βέβαια οι λεμεσιανοί σε συνεργασία με τους άγγλους δημιουργούν τον ιππόδρομο κατά μήκος της κοίτης του ποταμού Γαρύλλη στο δρόμο των Πολεμιδιών. Το 1912 μάλιστα ιδρύεται και η πρώτη «Ιππική Εταιρεία Λεμεσού». Κατά τη διάρκεια των εαρινών και φθινοπωρινών ιπποδρομιών που εθεωρούντο σε όλη την Κύπρο και ως μέγα κοσμικό και όχι μόνο αθλητικό γεγονός έρχονται από όλες τις πόλεις μεγαλοαστοί και κοσμικοί που παίρνουν μέρος σε λαμπρές βεγγέρες, «σουαρέ ντανσάν» και πολυτελή δείπνα στα ξενοδοχεία και τις χορευτικές αίθουσες της εποχής και σε άλλα κοσμικά παρόμοια.
ΕΠΕΤΑΙ ΣΥΝΕΧΕΙΑ