Τα ποδήλατα… «δίδουν στο ευσεβές κοινό πολλήν ψυχωζημίαν»

Γνωστοί παλιοί λεμεσιανοί (Σπ. Μιχαηλίδης- Χρ. Μαλακάσας-Ι Γιορδαμλής-Κ Τσικκίνης) με τα ποδήλατα τους

 Ποιος δεν νοσταλγεί σήμερα τη Λεμεσό με τα στενά δρομάκια τα λίγα αυτοκίνητα, τις άμαξες με τα άλογα και τα πολλά ποδήλατα. Τότε που το ποδήλατο ήταν το μόνο και το πιο ασφαλές και υγιεινό μέσο διακίνησης. Τώρα το ποδήλατο το βάλαμε στα γυμναστήρια και τα υπνοδωμάτια μας σαν μορφή άσκησης για αδυνάτισμα και.. «physical fitting».
Κι όμως ! Στις εποχές για τις οποίες μιλάμε το ποδήλατο δεν ήταν ευλογία. Όπως δεν είναι σήμερα το αυτοκίνητο και οι μοτοσικλέτες. Μάλιστα το ποδήλατο για την εποχή εκείνη υπήρξε και πρόβλημα … ψυχικό , ηθικό και θρησκευτικό!

Αν δεν πιστεύετε για όλα αυτά τα περίεργα, μάρτυρας μου το δημοσίευμα που ακολουθεί. Είναι από την εφημερίδα «Χρόνος» της Λεμεσού ημερομηνίας 29 Ιουλίου 1937. Κάτω από τον τίτλο «ΠΟΔΗΛΑΤΑ!» (με θαυμαστικό παρακαλώ) στην τακτική στήλη της εφημερίδας
«Από όσα βλέπω» και υπογραμμένο από τον «ΦΑΡ», που προφανώς πρόκειται για τον δημοσιογράφο και μακαρίτη πια Αντώνη Φαρμακίδη ο οποίος ζούσε τότε στη Λεμεσό και λέει τα εξής:
«Τα ποδήλατα κατάντησαν στην πόλιν μας δημόσιος κίνδυνος Νο 1. Οι πεζοί δεν μπορούν πια να ξεμυττίσουν στους δρόμους. Απαγορεύεται. Θα τους μπλοκκάρουν αμέσως οι κατά κανόνα βιαστικοί ποδηλατισταί, οι οποίοι μας υπενθυμίζουν έτσι ότι ευρισκόμεθα εις… τον αιώνα της ταχύτητος!
Κάθε μέρα διαβάζουμε και κάτι παρόμοια : «Χθες, περί την μεσημβρίαν ο εκ του δείνα μέρους Κώστας Ηρακλέους παρεσύρθη υπό ποδηλάτου και ετραυματίσθη εις διάφορα μέρη του σώματος, μεταξύ δε άλλων υπέστην και εξάρθρωσιν της δεξιάς χειρός. Ο τραυματισθείς μετεφέρθη εις το εν τη πόλει μας Κυβερνητικόν Νοσοκομείον. Αλλά δεν είναι μόνον ο σωματικός κίνδυνος. Κινδυνεύομεν και ψυχικώς. Ιδού τι λέει είς συμπολίτης μας εις έμμετρον γλώσσαν:
«Πολλές πας το ποδήλατον τρέχουν ξυκλατσομένες
τζιε φαίνουνται οι ζάμπες τους άσπρες, πομαβρισμένες,
τζείνες έν πριν της εντροπής φαίνεται γεννημένες.
δεν ήν κατάστασις αυτή μέσα στην κοινωνίαν
διότι δειούν στους ευσεβείς πολλύν ψυχωζημίαν.
στον κόσμον συσχετίζεται ως μιάν επιδημίαν.
Σαν τον καρκίνον δηλαδή πον έχει θεραπείαν
και η σεβαστή κυβέρνησις πρέπει να επιβλέψη

σε τούτον το φαινόμενον να τους απαγορεύση.

Ιωάννης Μ. Μελάρης Πρακτικός Ιεροκήρυξ.

Δεν αμφιβάλλουμε ότι η Κυβέρνησις αυτή τη φορά θα σπεύση να λάβη τα μέτρα της και «να επιβλέψη σε τούτον το φαινόμενον». Έχουμεν όμως την γνώμην ότι και η εκκλησία έχει καθήκον να επέμβει. Διότι, συμφωνούμεν με τον πιό πάνω συμπολίτην μας ότι οι «ξεκλατσωμένες, με τες ζάμπες του τες άσπρες πομαβρισμένες» δίδουν στο ευσεβές κοινό «πολλήν ψυχωζημίαν. ΦΑΡ.»

 
 
 
Ποδηλάτισσα σήμερα με ... ¨πολλήν ψυχωζημίαν"

Τα «ελεεινά γύναια» και οι «αιωνίως πονηροί γέροι»…

Κάτω από το φαινομενικά «ιλαρό» ύφος, κρύβονται αντιλήψεις και νοοτροπίες φυλετικού και κοινωνικού ρατσισμού, μόλις 70 περίπου χρόνια πριν. Από τις γραμμές των χρονογραφημάτων με γενικό τίτλο «Στα πεταχτά» του λεμεσιανού, μακαρίτη πια , δημοσιογράφου Γεωργίου Ταλιαδώρου-Τέμπλαρ που δημοσίευε στην εφημερίδα «Αλήθεια» της πόλης, διαβάζουμε σ αυτό με ημερομηνία 31 Ιουλίου 1931 διαπιστώνοντας κάποια ήθη αλλά και κάποιες αντιλήψεις που σήμερα θα μας φαίνονταν μεσαιωνικές. Και όμως μας χωρίζουν μερικές μόνο δεκάδες χρόνια όπως λεγαμε.
Γράφει λοιπόν ο Τέμπλαρ, με καλοκαιρινό χρώμα, στο χρονογράφημα του αυτό:
«Συμφορά, καταστροφή στους καταστηματάρχας και εισαγωγείς καλτσών. Η μόδα των ανδρών να περπατούν χωρίς κάλτσες εγενικεύθη στη πόλη μας και τώρα βλέπεις πλην εκείνων που ελάνσαραν την μόδα, εκατοντάδες οπαδών πάσης κοινωνικής τάξεως και ηλικίας, να περπατούν χωρίς κάλτσες προς θλίψιν μεγάλην των καταστηματαρχών, οίτινες μας έλεγαν ότι περνούν ολόκληρες εβδομάδες για να κατορθώσουν να πωλήσουν ένα ζευγάρι κάλτσες. Και όταν τους ρωτήσαμε τι κάνουν για την κατάστασιν αυτήν, μας απάντησαν απελπισμένοι, ‘’αναθεματίζομε τους αίτιους’’ .
Η μόδα των γυμνών ποδιών προχωρεί και στις γυναίκες μας τώρα. Αύται άρχισαν να πετούν τες κάλτσες όταν βρίσκονται στα σπίτια των. Δέχονται χωρίς κάλτσες –και χωρίς ντροπή θα έλεγαν μερικοί- τας επισκέψεις των φίλων των και κάνουν, χωρίς πάντοτε κάλτσες, εμφανίσεις στα γειτονικά και φιλικά των σπίτια ώσπου να πάρουν το απαιτούμενο θάρρος για να κάμνουν τας εμφανίσεις των στους δρόμους, προκυμαίες εξοχικά κέντρα και στες εκκλησίες ακόμα, χωρίς φόβο και ντροπή. Άλλωστε κανείς δεν πρέπει να ξεχνά πως ζούμε στον εικοστό αιώνα. Και στον αιώνα του μεγάλου πολιτισμού και προόδου, εθεάθη γυναίκα διευθύνουσα άμαξα. Εκρατούσε με αρκετήν χάρι, δύναμη και τέχνη τα ρέτινα των αλόγων, τα οποία παραδόξως όταν εδεχόντουσαν τες σκληρές καμιτζιές της κυρίας δεν αγρίευαν, αλλά γαληνεμένα, λες ευχαριστημένα, έτρεχαν εκτελώντας το σκληρό καθήκον των. Και έτσι μας θύμησε μερικούς ηλίθιους συζύγους οίτινες καθημερινώς δέχονται και αυτοί πάντοτε αγογγύστως τα ραπίσματα των πονηρών γυναικών των, ρεζιλεύοντας έτσι το φύλο εις το οποίον ανήκουν.
Πράγματι, πόσοι καθημερινώς ηλίθιοι σύζυγοι δεν βρίζονται, δεν ραπίζονται και δεν φυλακίζονται από τα ελεεινά των γύναια τα οποία έχουν κουράγιο να τα καλοθρέβουν, καλοντύνουν, αγαπούν και περιποιούνται;»
Για να δώσει ο Τέμπλαρ συνέχεια και στην επόμενη έκδοση της εφημερίδας με ημερομηνία 7 Αυγούστου 1931:
«Η μόδα των γυμνών ποδιών προχωρεί, σχεδόν εκυριάρχησε εγενικεύθη στην πόλιν μας. Κυρίες και Δεσποινίδες της πόλεως μας κάνουν τώρα εμφανίσεις στο εξοχικό καφενείο του κ. Φούρναρη, στην προκυμαία και παντού με γυμνά τα πόδια.
Η κάλτσα τούς είναι ενοχλητική πλέον και απαισία. Αφίνουν να φαίνωνται τα ποδαράκια και να τα χαϊδεύουν αι ευεργετικές αχτίνες του ήλιου μαζύ και τα αγνά και πονηρά μάτια του κάθε ενός. Ιδίως εκείνων οίτινες είχον ξεχωριστήν αδυναμία στες ωραίες γάμπες. Έστω και αν ούτοι είνε νέοι, μεσήλικες ή γέροι. Ω! Προπαντός αυτοί οι αιωνίως ανήσυχοι γέροι που πάντα διψούν τα νειάτα, την εύθυμη ζωή και την ηδονή.»
Για όλα αυτά βέβαια σε τίποτα δεν φταίει ο μακαρίτης ο Τέμπλαρ. Ο Τέμπλαρ απλώς καταγράφει, επισημαίνει και είναι ο καθρέφτης και ο ερμηνευτής της εποχής του και των νοοτροπιών της…

ΕΠΙΚΑΙΡΟ, ΑΚΡΩΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ ΚΑΙ ΠΡΟΦΗΤΙΚΟ

Πολύ επίκαιρο και άκρως διδακτικό αλλά δυστυχώς και προφητικό το φυλλάδιο αυτό που κυκλοφόρησε στη Λεμεσό το 1956 ύστερα από αιματηρά επισόδεια μεταξύ των δύο σύνοικων στοιχείων της Λεμεσού. Το κείμενο μιλά από μόνο του χωρίς ανάγκη άλλου σχολιασμού...

(Κάνετε κλικ πανω στην εικόνα για να το διαβάσετε)

Αθηναΐδειον Γυμνάσιον :Αποκατάσταση ονομασίας και όχι μετονομασία

Εδώ και καιρό, για λόγους αποκατάστασης δικαιοσύνης σε μια από τις σημαντικότερες πνευματικές φυσιογνωμίες αυτής της πόλης, της Αθηναΐδας Λανίτη, αλλά και ιστορικής δεοντολογίας, ο γράφων είχε θέση το θέμα της αποκατάστασης της ονομασίας του Γυμνασίου Καθολικής σε «Αθηναΐδειον Γυμνάσιο Καθολικής» που τυπικά δεν θα αφαιρούσε τίποτα στην σημερινή του ονομασία ενώ αντίθετα θα του πρόσθετε ουσιαστικά και θα το φόρτιζε με λαμπρή ιστορική δόξα και παράδοση. Άλλωστε ο λαός της Λεμεσού με το αλάνθαστο ιστορικό του ένστικτο και κριτήριο το λέει μέχρι σήμερα «Αθηναΐδειον» και την περιοχή «περιοχή του Αθηναϊδείου». Το Δημοτικό Συμβούλιο Λεμεσού προς τιμή του, με ομόφωνη απόφαση του, υιοθέτησε εισήγηση της Οργάνωσης Γυναικών Επιχειρηματιών Λεμεσού που ανέλαβε εκστρατεία για τον σκοπό αυτό μαζεύοντας δεκάδες εκατοντάδες υπογραφές. Η ίδια οργάνωση απέστειλε και σχετική επιστολή προς τον αρμόδιο Υπουργό Παιδείας επισυνάπτοντας και τις υπογραφές αυτές, από τον περασμένο Ιούνιο αλλά χωρίς καμιά ανταπόκριση εκ μέρους του μέχρι στιγμής. Περιέργως όμως και παραδόξως η μόνη αρνητική αντίδραση προήλθε από τον Σύνδεσμο Γονέων του εν λόγω Γυμνασίου, χωρίς να ακούσουμε και μια κάποια εύλογη τεκμηρίωση για την αντίδραση τους. Δεν θα ήθελα να αποδώσω σε αλλότριους λόγους και σκοπιμότητες την ανεξήγητη αυτή αντίδραση και περιορίζομαι να την αποδώσω μόνο σε άγνοια της ιστορίας αυτής της πόλης και αυτού του σχολείου. Λόγω περιορισμένου χώρου δεν θα επεκταθώ στην σημαντική προσωπικότητα της αείμνηστης Αθηναΐδας Λανίτη και την τεράστια συμβολή της όχι μόνο στην Παιδεία αυτής της πόλης αλλά και την μεγάλη κοινωνική και πολιτιστική της προσφορά για δεκάδες χρόνια. Αυτά τα θεωρώ αυτονόητα και θα έπρεπε να τα γνωρίζουν οι αντιδρώντες… Εκείνο που ίσως να μην είναι γνωστό και το αναφέρω εν συντομία είναι ότι όταν με την εγκαθίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας τα σχολεία της πόλης μετατράπηκαν από κοινοτικά ή ιδιωτικά σε δημόσια, διατηρήθηκαν τα ονόματα του Λανιτείου Γυμνασίου και του Θέκλειου (και πολύ σωστά), αλλά το Αθηναΐδειον μετονομάστηκε σε Γυμνάσιο Β, αν δεν κάνω λάθος και σε Έβδομο, και στη συνέχεια σε Καθολικής εν αγνοία και χωρίς την συναίνεση της ίδιας, αλλά συγγενών της με αντάλλαγμα ανάλογη ευτελή αποζημίωση… Αυτά τα λίγα μόνο προς το παρόν και αν χρειαστεί θα επανέλθουμε με περισσότερη ιστορία για τη σημασία της αποκατάστασης του ονόματος του Αθηναϊδείου, γιατί υπάρχουν κι αλλά πολλά.

Ψηφίστε αν συμφωνείτε η διαφωνείτε

«Βασιβουζούκοι» και «αγαπητικοί»

Βαζιβουζούκοι αστυνομικοί τέλος 19ου αιώνα

Πολλά λέγονται κατά καιρούς, (πιο πολλά ψιθυρίζονται) και αρκετά από αυτά γράφονται στον τύπο, σχετικά με την πορνεία, τα παράνομα κυκλώματα της και την άγρια εκμετάλλευση των δυστυχισμένων κοριτσιών που προέρχονται από τους πρώην σοσιαλιστικούς κόσμους, μόλις φτάσουν στα όρια της ενηλικίωσης τους οι πιο πολλές από αυτές.
Η ενασχόληση του «ισχυρού φίλου» με το επάγγελμα του «νταβατζή»-«προστάτη», είναι τόσο παλιά όσο και το αντίστοιχο αρχαιότερο της ιεροδούλου επάγγελμα. Όμως η εξέλιξη της πορνείας είναι ανάλογη και με την ανάπτυξη στη μεταβιομηχανική οικονομία της ελεύθερης καπιταλιστικής αγοράς!
Η πορνεία κατέστη πλέον μια πραγματική «βιομηχανία», το χρήμα μπόλικο και εύκολο, οι πειρασμοί ανάλογοι και αυτοί που ασχολούνται πλέον επαγγελματικά μαζί της, δεν είναι μόνο οι περιθωριακοί «λούμπεν» τύποι, αλλά «ευυπόληπτοι πολίτες υπεράνω κάθε υποψίας» μα ακόμα και κάποιοι που τάχθηκαν από την πολιτεία να την καταδιώκουν και καταστέλλουν!
Με μεγάλη έκπληξη - όσοι δεν ξέρουν πρόσωπα και πράγματα- ακούνε κάποτε από το στόμα του αρμόδιου υπουργού και του αρχηγού της αστυνομίας για αστυνομικούς όλων των βαθμίδων που φέρονται να είναι αναμεμειγμένοι στα κυκλώματα αυτά.
Οι εποχές και τα ήθη αλλάζουν βέβαια και με την εξέλιξη διαφοροποιείται (και καλά κάνει) και η αντιμετώπιση του πολίτη από την αστυνομία. Όμως από εδώ μέχρι του σημείου να περνούν κάποιοι -έστω λίγοι- αστυνομικοί στην αντίπερα όχθη, είναι πισωγύρισμα σοβαρό, ενδεικτικό κοινωνικής σήψης και διαφθοράς.
Θα καταλάβετε όμως καλύτερα όλα αυτά όταν προχωρήσουμε στο δημοσίευμα από την εφημερίδα «Αλήθεια» ημερομ.13.5.1899 και κάτω από τον τίτλο,

«ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΙΑΙ» :

«Ένας ζαπτιές βασιβουζούκος.- Αποκαλύψεις ενώπιον του δικαστηρίου.- Καταδίκη αστυνομικού οργάνου.»

«Τα όργανα της αστυνομίας παρελαύνουν συνεχώς προ του δικαστηρίου. Την Παρασκευήν και το Σάββατον εξεδικάζετο ενώπιον του προέδρου του Επαρχιακού Δικαστηρίου Λεμησσού ο ζαπτιές Μουσταφάς Πουρουτζής κατηγορούμενος ότι επετέθη και εκτύπησεν εν τη εκτελέσει του καθήκοντος του μίαν Ιταλίδα ελευθέρων ηθών. Οι μάρτυρες της τε κατηγορίας και της υπερασπίσεως κατέθηκαν ότι ο ζαπτιές αυτός, επειδή η ρηθείσα γυνή εφώναζεν προκαλούσα θόρυβον εν τη οικία της, επετέθη κατ’ αυτής, της έδωκε τρία κολαφίσματα και μετά το τρίτον, η ατυχής γυνή έπεσε χαμαί. Δεν ηρκέσθη εις τούτο ο αμείλικτος ζαπτιές αλλ’ όταν η γυνή έπεσε χαμαί έθεσε και τους πόδας αυτού εις ενέργειαν και κατήνεγκεν φοβερόν λάκτισμα, οπότε προσέδραμον πολίται και κατόπιν ο ιατρός. Την επαύριον η δυστυχής εσύρετο προ των δικαστηρίων κατηγορουμένη ότι… ετάρασσε την δημοσίαν ησυχίαν! Και το μεν θύμα, ως εικός, ηθωώθη, ο δε ζαπτιές ετιμωρήθη δια πενταλίρου προστίμου ή ενός μηνός φυλακίσεως μετά των εξόδων της δίκης. Κατά την δίκην παρίσταντο αξιωματικοί της αστυνομίας και πλήθος περιέργων.

Ιδού κατάστασις!.»

Βασιβουζούκος είναι ο άνθρωπος που διακρίνεται για την σκληρότητα και την αυθαιρεσία του και προέρχεται από τους Τούρκους στρατιώτες και ζαπτιέδες που στη διάρκεια του 19ου αιώνα στρατολογούνταν και διέπρατταν ωμότητες και λεηλασίες στους χριστιανικούς πληθυσμούς.
Από αυτό λοιπόν το σημείο και σε διάστημα 110 χρόνων κάποιοι αστυνομικοί παραμένουν αμετανόητα «βασιβουζούκοι» ενώ κάποιοι άλλοι μετατράπηκαν σήμερα από σκληρούς «βασιβουζούκους» σε… τρυφερούς «αγαπητικούς» , «προστάτες» φτωχών κοριτσιών για εξάσκηση μετά πάσης προστασίας, του αρχαίου επαγγέλματος τους, δηλαδή νταβατζήδες!

«Αμμόχωστος: Η πόλις με το πολύ μέλλον»…

Σε ένα χρονογράφημα του στην εφημερίδα «Αλήθεια» ημερομηνίας 21 Φεβρουαρίου 1936 θα αναφερθούμε όπου ο λεμεσιανός δημοσιογράφος Γεώργιος Τέμπλαρ καταθέτει τις εντυπώσεις του από την Αμμόχωστο με αφορμή την εκεί επίσκεψη του άνευ άλλων σχολίων αφού είναι περιττά. Κάτω από τον τίτλο «ΜΙΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟΧΩΣΤΟΝ. Η ΠΟΛΙΣ ΜΕ ΤΟ ΠΟΛΥ ΜΕΛΛΟΝ», γράφει:

«Μία ολιγόωρος επίσκεψις μου εις την ωραίαν και ιστορικήν Αμμόχωστον, έπειτα από δέκα περίπου χρόνια, με αναγκάζει να γράψω τες ολίγες αυτές γραμμές.
Πράγματι η πόλις αύτη έγινεν αγνώριστος. Παντού παρατηρείται κίνησις. Εκτίσθησαν νέα και άξια λόγου θέατρα, οικίαι μοντέρναι, μαγαζιά, στοαί.
Ο Δήμαρχος και το Δημοτικόν Συμβούλιον έχουν πάντα άγρυπνα τα μάτια εις όλα και φροντίζουν με κάθε θυσίαν δια τον εξωραϊσμόν της πόλεως αυτής η οποία σήμερον έχει σοβαρά σωματεία ως η “Ανόρθωσις” με τα 340 περίπου μέλη της, φιλανθρωπικούς Συλλόγους ως εκείνον που προΐσταται μία ακούραστη και υπέροχη πραγματικά κυρία η κ. Μαρία Ιωάννου, κινηματογράφους, άξια λόγου ξενοδοχεία ως ο “Οθέλλος” και άλλα καλά κέντρα και καταστήματα.
Αλλά οι φίλοι Αμμοχουστιανοί είνε τυχεροί διότι έχουν ως Αστυνόμον των έναν ένα αληθινόν ντζέντλεμαν τον κ. Α.Μ. Μπελ. Έτυχε να τον γνωρίσωμεν ολίγα μόνον λεπτά. Ευγενής και ευπροσήγορος, ευφυέστατος, δραστήριος και ως από πολλούς ηκούσαμε είναι πάντα με το χαμόγελο στα χείλη. Όταν τον ερωτήσαμε δια την καταστολή του εγκλήματος εις την επαρχίαν του με το ίδιον χαμόγελο μας απήντησε με ευχαρίστησι ότι εκ των 157 σοβαρών εγκλημάτων άτινα εσημειώθησαν κατά το 1934, το 1935 υπεβιβάσθησαν εις 108. Πέρυσι τον Ιανουάριο εσημειώθησαν μόνο 10. Όσοι συνειργάσθησαν μαζί του, ιδίως αστυνομικοί, μιλούν πολύ θερμά δια τον σπάνιον αυτόν άνθρωπον και αστυνομικόν.

Τα ωραία κτίρια όπου εστεγάζοντο τα Δικηγορικά Γραφεία, τώρα στεγάζεται ο αστυνομικός σταθμός. Μετερρυθμίσθησαν καταλλήλως έγιναν υπνοδωμάτια αστυνομικών, αίθουσα λουτρών, ετοιμάζεται κήπος. Τα πάντα εγένοντο υπό του ικανού κ. Μπέλ.
Τα Δικηγορικά Γραφεία μετεφέρθησαν εις νέα και ωραία κτισθέντα τελευταίως έναντι πάλιν των Δικαστηρίων. Ο πρώην δραστήριος αστυνομικός της πόλεως μας κ. Ανδρέας Μιχαηλίδης ευρίσκεται εκεί, είνε το δεξί χέρι της αστυνομίας και εργάζεται δραστηρίως.
Οι ιδιοκτήται περιβολιών εισέπραξαν αρκετά χρήματα την εποχήν αυτήν από την πώλησιν των πορτοκαλιών των. Είνε πολύ ικανοποιημένοι από τας τιμάς πωλήσεως του φρούτου αυτού που παράγεται κατά εκατοντάδες χιλιάδων λιρών εις την προοδευτικήν αυτήν πόλιν.
Οι νέοι των κατέγιναν και διοργάνωσαν Αποκρηάτικους χορούς οι οποίοι επιτυγχάνουν εκεί πολύ.
Πολλές φορές προσέρχονται και δικοί μας χορευταί εις τους δικούς των χορούς.
Μέγας όμιλος γλεντζέδων θα μας επισκεφθή κατά την τελευταίαν Κυριακήν των Καρναβαλιών. Ευπρόσδεκτοι.”

«Επισιτιστικά προβλήματα»…

Η περιδιάβαση μας στην ιστορία αυτής της πόλης μέσα κυρίως από τα δημοσιεύματα των εφημερίδων άλλων εποχών, μας δίνει κάποια μηνύματα , ίσως και μαθήματα... Αυτός είναι άλλωστε και ένας από τους στόχους αυτού του ιστοτόπου ώστε μέσα από τις χρονολογικές αυτές συγκρίσεις και διαπιστώσεις να μαθαίνουμε και να βελτιωνόμαστε και ως άνθρωποι και ως πόλη και ως τόπος ευρύτερα. Δύο αναδρομές σε δύο δημοσιεύματα με διαφορά δέκα ετών το ένα από το άλλο μας παραπέμπουν σε αναλογίες του σήμερα, τηρουμένων πάντα των χρονικών και των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών:

Α. Οι ξένοι εργάτες και τα... «επισιτιστική προβλήματα».
Οι πολλοί νόμιμοι και οι ακόμη πιο πολλοί παράνομοι, ξένοι εργάτες που βρίσκονται αυτή την στιγμή στον τόπο μας, φαίνεται πως έχουν δημιουργήσει έντονα αισθήματα ρατσισμού, (ή έστω «ξενοφοβίας», αν σας σοκάρει ο όρος) που δεν τον πολύ λαμβάνουμε σοβαρά υπόψη, ενώ θάπρεπε , για να μην βρεθούμε στο άμεσο μέλλον μπροστά σε σοβαρό κοινωνικό αλλά ίσως και πολιτικό πρόβλημα.
Όμως φαίνεται πως το πρόβλημα αυτό δεν είναι καινούργιο. Αν ανατρέξουμε, για άλλη μια φορά, στις παλιές εφημερίδες της Λεμεσού θα βρούμε κατά καιρούς και σε διαφορετικές εποχές, πάρα πολλά σχετικά δημοσιεύματα που θα μας αφήσουν πολλές φορές με το στόμα ανοιχτό. Ιδιαίτερα σε αυτά που αναφέρονται σε Εβραίους, με ένα σκληρό και διάφανο αντισημιτικό αίσθημα.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό δημοσίευμα είναι και αυτό της εφημερίδας «Ο Χρόνος» ημερομηνίας 23.2.1939 που σε κύριο πρωτοσέλιδο άρθρο της, κάτω από τον τίτλο,
«ΕΝ ΕΠΙΒΑΛΛΟΜΕΝΟΝ ΜΕΤΡΟΝ» :
«Εκ της τελευταίας καταγραφής ήτις διενεργήθη υπό της αστυνομίας δια την εξακρίβωσιν των αλλοδαπών των ευρισκομένων εις Κύπρον, διεπιστώθη δια μιαν ακόμη φοράν ότι ο αριθμός τούτων είναι τόσος ώστε να εμπνέη αρκετάς ανησυχίας δια την Κύπρον. Και δεν είναι μόνον τούτο. Κάθε ατμόπλοιον προσεγγίζον εις Κύπρον κομίζει και νέους επιβάτας, οίτινες υπό το έν πρόσχημα ή το άλλο εξασφαλίζουν μίαν προσωρινήν ή και μόνιμον διαμονήν εν τη Νήσω μας.
Υπάρχουν βεβαίως προστατευτικοί νόμοι δια την απαγόρευσιν της εισροής ξένων ή ανεπιθύμητων προσώπων εις τον τόπον μας, πρέπει δε να αναγνωρισθή και η προσπάθεια την οποίαν η Α.Ε. κατέβαλε επί του σημείου τούτου, όταν η Κύπρος ηπειλείτο εξ ομαδικής εισροής ξένων εις την Νήσον μας κατόπιν των τελευταίων εξωτερικών γεγονότων. Αλλ’ οι νόμοι ούτοι νομίζομεν ότι δια της ελαστικότητας των παρέχουν αρκετόν περιθώριον αν όχι εις μίαν ομαδικήν επέλασιν ξένων στοιχείων αλλ’ εις την βαθμιαίαν εισχώρησιν των εις τον μικρόν μας τόπον.
Υπό τας εξαιρετικάς όμως συνθήκας υπό τας οποίας ζώμεν σήμερον αι θύραι του τόπου μας πρέπει να κλείσουν ερμητικώς εις κάθε ξένον στοιχείον έστω και αν τούτο φέρη μετ’ αυτού εν κομπόδεμα ή όχι. Και ο λόγος είναι ότι δεν είναι δυνατόν να γνωρίζει τις την ποιότητα εκάστου προσώπου το οποίον μας επισκέπτεται, ούτε τους σκοπούς δια τους οποίους εκλέγει τον τόπον μας δια την προσωρινήν ή μόνιμον εγκατάστασιν του.
Αλλά είς λόγος ακόμη ο οποίος πρέπει να μας αναγκάσει σήμερον να περιορίσωμεν την εισροήν ξένων εις την Νήσον μας καί την ελάττωσιν του αριθμού των είναι ασφαλώς και ο ακόλουθος:
Κανείς δεν γνωρίζει υπό ποίας περιστάσεις θα ευρεθή η Κύπρος εις το προσεχές μέλλον εν περιπτώσει μιάς παγκοσμίου συρράξεως ως προς το ζήτημα του επισητισμού και εις έναν ενδεχόμενον αποκλεισμόν. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κυβέρνησις έχει υπ’ όψιν της πάντα ταύτα και έν τοιούτον ενδεχόμενον θ’ αντιμετωπισθή όντως και με κάθε συνετόν και δυνατόν μέσον.
Αλλά εις τοιαύτας περιστάσεις η Κύπρος πρέπει να φροντίση δια τους Κυπρίους, οι δε ξένοι εν τοιαύτη περιπτώσει θα είναι εν περιπλέον φορτίον το οποίον κατ’ ανάγκην θα φέρωμεν επί των ώμων μας και θα τον θρέψωμεν εκ των δικών μας δυνάμεων και μέσων.
Ευχόμεθα όπως μη ευρεθώμεν εις μίαν τοιαύτην ανάγκην και ελπίζομεν ότι εν τέλει η εξωτερική κρίσις θα παρέλθη ώστε τοιούτος κίνδυνος να μην παρουσιασθεί ποτέ. Αλλ’ ενόσω δυστυχώς η κρίσις υφίσταται ακόμη εις μίαν γωνίαν του πολιτικού στερεώματος, νομίζομεν ότι επιβάλλεται να λάβωμεν παν αρμόδιον μέτρον δια να προστατευθώμεν οπωσδήποτε. Και το μέτρον της απαγορεύσεως της εισβολής κάθε ξένου στοιχείου εις την Νήσον μας και του περιορισμού των πειναλέων στομάτων τα οποία αυξάνουν τον Κυπριακόν πληθυσμόν φρονούμεν ότι είναι το πρώτον και δικαιότερον εξ όλων.»
Να θυμίσουμε μόνο πως βρισκόμαστε στα πρόθυρα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου και πως τα επιχειρήματα περί δήθεν «αποκλεισμού» και «επισητισμού» δεν μπορούν να κρύψουν ρατσιστικές και δη αντισημιτικές αντιλήψεις που κυριαρχούσαν στην παγκόσμια πολιτική σκηνή τότε...

Β. Η παραδοσιακή κυπριακή φιλοξενία που έγινε βιομηχανία!
Σήμερα ακούγονται και διάφορες φωνές που κάποιες φορές και σε κάποιους τομείς φτάνουν και στα τα όρια της κραυγής απελπισίας.
Ένας από τους τομείς αυτούς είναι η ξενοδοχειακή και γενικότερα «τουριστική βιομηχανία» (έτσι συνηθίσαμε πια να λέμε ένα τομέα στον οποίο αποδεικνυόταν κάποτε μια βασική αρετή του λαού μας, η φιλοξενία που είχε μάλιστα και τη δική της θεότητα).
Κραυγές απελπισίας από τους κύπριους εργαζόμενους γιατί παρά την ανεργία που μαστίζει τον τόπο, στον τομέα αυτό απασχολούνται πιο πολλοί αλλοδαποί παρά ντόπιοι για τους γνωστούς και ευνόητους λόγους.
Μέσα όμως από την εφημερίδα της Λεμεσού «Νέα Πολιτεία» ημερομηνίας 28 Αυγούστου 1949- πριν 60 δηλαδή χρόνια- το ίδιο πρόβλημα φαίνεται να απασχολεί σοβαρά τους λεμεσιανούς εργαζόμενους, σύμφωνα με τα γραφόμενα του συνδικαλιστή (τότε) και για πολλά χρόνια μετά πολιτιστικού υπεύθυνου του Δήμου Λεμεσού Ευάγγελου Βανέλλη. Να υπενθυμίσουμε βέβαια ότι η «Νέα Πολιτεία» ήταν το εκφραστικό Όργανο του ΑΚΕΛ Λεμεσού και επομένως έχουμε την «αριστερή» άποψη του προβλήματος.
Λέει λοιπόν ο Ευάγγελος Βανέλλης κάτω από τον τίτλο:
«ΕΝΩ Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΜΑΣΤΙΖΕΙ ΤΟ ΤΟΠΟ ΜΑΣ-ΞΕΝΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΙ ΣΤΑ ΘΕΡΕΤΡΑ»
«Δεν είναι η πρώτη φορά που κτυπήσαμε την πόρτα της Κυβέρνησης και επιστήσαμε την προσοχή της πάνω σ’ αυτό το ζήτημα. Δεν είναι η πρώτη φορά που ζητήσαμε από την Κυβέρνηση να βάλει φραγμό στην διάθεση των ξενοδόχων να χρησιμοποιούν στις δουλειές τους υπαλλήλους τους οποίους προμηθεύονται από το εξωτερικό ενώ στον τόπο μας υπάρχουν υπάλληλοι τεχνικά καταρτισμένοι, ισάξιοι με τους ξένους και σε πολλές περιπτώσεις καλύτεροι.

Παρ’ όλες όμως τις διαμαρτυρίες των Συντεχνιών μας η Κυβέρνηση δεν έχει πάρει κανένα αποτελεσματικό μέτρο, μάλλον οι αποφάσεις της που έχει πάρει πάνω στο ζήτημα έχουν μείνει στο χαρτί χωρίς να φέρουν κανένα βασικό αποτέλεσμα. Αν ρίξει κανείς μια ματιά στα διάφορα ξενοδοχεία των θερέτρων : Πλατρών, Προδρόμου, Τροόδους θα διαπιστώσει ότι εξακολουθούν να δουλεύουν σ’ αυτά πάρα πολλοί ξένοι υπάλληλοι, γκαρσόνια, μάγειροι, ζαχαροπλάστες κ.λ.π., ενώ αρκετές δεκάδες Κυπρίων υπαλλήλων εξακολουθούν να παραμένουν άνεργοι.
Φέτος μάλιστα οι ξενοδόχοι έχουν σοφιστεί και ένα άλλο τρόπο για να εισάγουν υπαλλήλους από το εξωτερικό. Οι υπάλληλοι αυτοί φτάνουν στην Κύπρο σαν παραθεριστές και μόλις φτάσουν βγάζουν αμέσως το κοστούμι του τουρίστα και βάζουν την φόρμα του υπαλλήλου. Κι αυτό το ζήτημα το είδαν έγκαιρα οι Συντεχνίες μας και διαμαρτυρήθησαν στο Γραφείο του Διοικητού εργασίας. Έγιναν μερικές ενέργειες, σταμάτησαν μερικοί, αλλά αρκετοί εξακολουθούν ακόμη να δουλεύουν.
Αυτό το ζήτημα μας ενδιαφέρει σαν επαρχία Λεμεσού γιατί ένας βασικός αριθμός υπαλλήλων μας παραγκωνίζεται από τους ξένους υπαλλήλους, γι αυτό ζητούμε από το γραφείο του Διοικητού εργασίας να πάρει δραστικά μέτρα εναντίον των ξενοδόχων εκείνων που χρησιμοποιούν ξένους υπαλλήλους, σε εκείνους μάλιστα τους τομείς της εργασίας που εμείς διαθέτουμε ισάξια καταρτισμένο προσωπικό.»

Φωτογραφίες
1. Φόρτωση πλοίου
2. Εργάτες στους δρόμους της Λεμεσού
3. Πλάτρες
4. Ευάγγελος Βανέλλης

ΤΟ ΛΕΜΕΣΙΑΝΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΛΕΣ ΠΤΥΧΕΣ ΤΟΥ

Μέρος δεύτερο
Στο πρώτο μέρος αυτής της μελέτης αρχίσαμε να ξετυλίγουμε διαχρονικά, από την αρχαιότητα, το λεμεσιανό καρναβάλι ως ένα γεγονός ιστορικά κοινωνικά ακόμα και πολιτικά και εθνικά πολυσήμαντο και πολυδιάστατο, με πολύπλευρο ενδιαφέρον και τον ρόλο που έπαιζε στη ζωή των λεμεσιανών. Τώρα θα συνεχίσουμε για να δούμε και άλλες πτυχές και άγνωστα γεγονότα αναφορικά με το λεμεσιανό καρναβάλι.

Το καρναβάλι εξελίσσεται σε μια πλατειά λαϊκή γιορτή πέρα από ταξικές διαφορές.
Με το πέρασμα των χρόνων το λεμεσιανό καρναβάλι φεύγει από τις «καθώς πρέπει» αίθουσες των «ντάνσιγκ χωλς» της εποχής και τα σαλόνια των αριστοκρατικών σπιτιών της πόλης και βγαίνει στους δρόμος στις πλατείες, τις ταβέρνες και τους κινηματογράφους.

Σημαδιακή χρονιά το 1928, όταν οι εργάτες των ορυχείων του Αμιάντου κατεβαίνουν ομαδικά με 25 αυτοκίνητα του μεταλλείου και επικεφαλής την φιλαρμονική τους υπό τον αρχιμουσικό Γεώργιο Χουρμούζιο στην παρέλαση του καρναβαλιού της χρονιάς εκείνης σηματοδοτώντας την πλατειά «επίσημη» συμμετοχή και της εργατικής τάξης στις καρναβαλίστικες εκδηλώσεις.

Λίγα χρόνια μετά, στις αρχές της δεκαετίας του ’30, τελειώνουν οι δύο μεγάλοι κινηματογράφοι της Λεμεσού «Γιορδαμλή» και «Ριάλτο» και χάρη στους φιλοπρόοδους ιδιοκτήτες ή διαχειριστές τους Ιούλιο Γιορδαμλή και Χριστόφορο Μαλακάσα, διοργανώνονται εκεί για τρεις και πλέον δεκαετίες οι πιο επιτυχημένοι και μαζικοί χοροί όπου καταργούνται οι κοινωνικές τάξεις και πλούσιοι και φτωχοί διασκεδάζουν μαζί, δίνοντας έτσι την μορφή στο λεμεσιανό καρναβάλι ως μιας πλατειάς λαϊκής γιορτής.

Κοινωνία - πολιτική και Καρναβάλι

Όπως αναφέραμε και στο πρώτο μέρος, η πολιτική και οι πολιτικές διαφορές των Ελλήνων, της Κύπρου και των λεμεσιανών αποτελούσε πάντα ένα από τα κυρίαρχα θέματα και στο Καρναβάλι. Η εκλογή της βασίλισσας της ομορφιάς που αναφέραμε και αποτέλεσα αφορμή διαμάχης μεταξύ βενιζελικών και φιλοβασιλικών δεν ήταν η μόνη.
Ημέρες δόξας αλλά και ημέρες ύφεσης του Καρναβαλιού συμβάδιζαν με την πολιτικοοικονομική κατάσταση όπως οι πλημμύρες του 1894 το, περιβόητο «Αρχιεπισκοπικό ζήτημα» των ετών 1900-1910 και ο βαθύς διχασμός της λεμεσιανής κοινωνίας, η μικρασιατική καταστροφή του 1922 και ο διχασμός σε βασιλικούς και βενιζελικούς, όπως είπαμε, η οικονομική ύφεση της δεκαετίας του 20 και του 30, η οικονομική εξαθλίωση και τα γεγονότα του 1931 και η επακολουθήσασα στυγνή δικτατορική παλμεροκρατία, ο αγώνας του ’55-59 και βέβαια η καταστροφή του 1974 επιδρούσαν και στο Καρναβάλι.

Η αντιπολίτευση των κυπρίων απέναντι στην άδικη διοίκηση των άγγλων αποικιοκρατών ήταν δύσκολη και με φυλακίσεις, εύρισκε διέξοδο μέσα από το Καρναβάλι. Δεν έχαναν ευκαιρία να καυτηριάσουν την κακοδιοίκηση, τις εξοντωτικές φορολογίες, την ποδηγέτηση της ελληνικής Παιδείας, ενώ δεν έπαυαν από τα πρώτα κιόλας χρόνια της αναβίωσης του, όπως είδαμε στο πρώτο μέρος, να εκφράζουν τα εθνικά και αλυτρωτικά τους αισθήματα για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα και να παρουσιάζονται κάθε χρόνο άρματα και θέματα από την ελληνική μυθολογία και τον ελληνικό πολιτισμό στέλλοντας έμμεσα αλλά σαφή μηνύματα στους άγγλους.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης το γεγονός πως σε δύσκολους καιρούς φτώχειας και δυσπραγίας φούντωνε το καρναβάλι κατά το ρητό «η φτώχεια θέλει καλοπέραση»!

Αγγλική προπαγάνδα δια μέσου του Καρναβαλιού

Όμως και οι άγγλοι κατακτητές φαίνεται ότι αντιλήφθηκαν κάποια στιγμή την επικοινωνιακή και προπαγανδιστική δύναμη του Καρναβαλιού γι αυτό και αρχίζουν να λαμβάνουν μέρος με άρματα και ομάδες χρησιμοποιώντας μάλιστα ένα τομέα που εκπροσωπεί κατ εξοχή την εξουσία τους : την Αστυνομία με δικό της άρμα και με συμμετοχή των ιδίων των αστυνομικών, μέχρι και αστυνόμων που μασκαρεύονται και παίρνουν μέρος στην καρναβαλίστικη παρέλαση.
Το 1936 στη μεγάλη παρέλαση συμμετείχε και η Αστυνομία της πόλης, με δικό της άρμα και με μασκαρεμένους Αστυνόμους, υπαστυνόμους, λοχίες, "ομπάσιηδες" και απλούς αστυνομικούς και παίρνει το 2ο βραβείο από λίρες 6 για το άρμα τους με θέμα «Βρετανική Αυτοκρατορία, κτήσεις και αποικίαι». Μεγάλη Βρετανία o επιλοχίας Π. Σαββίδης, μαχαραγιάς Ινδιών ο υπαστυνόμος Ιζέτ Εφέντης, αστυνομικός Καναδά o ανθυπαστυνόμος Αλή Σεγιά, Αυστραλέζος ο Χατζηγιωργαλλάς, Αγγλικός στόλος ο Γ. Κκολάρης, Αφρική Σ. Ρασιήτ και Κύπριος Μουχτάρης ο Κυπρής ο 'Ομπασις. Παρόλο που μας λείπουν οι λεπτομέρειες, από το σχετικό δημοσίευμα της εποχής, από το θέμα και μόνο προκύπτει πως θα επρόκειτο καθαρά για μια απροκάλυπτη προπαγάνδα των… «αγαθών» της βρετανικής αποικιοκρατίας.
Σύγκρουση των καρναβαλιστών και με θεσμούς.

Το καρναβάλι υπήρξε σε εποχές σκοταδισμού και θρησκοληπτικών αντιλήψεων διαρκής στόχος. Στα σχολεία γινόταν προσπάθεια δημιουργίας αμαρτωλών ενοχών από οπισθοδρομικούς θεολόγους και κληρικούς.
Χαρακτηριστικές είναι οι μαθητικές αναμνήσεις του γνωστού συγγραφέα της ιστορίας της Λεμεσού Κίμωνα Χαραλαμπίδη για το λεμεσιανό καρναβάλι στο βιβλίο του «Πριν σβήσει το χτες», που ζήσαμε ανάλογα όλοι μας εξάλλου:
«Θυμάμαι, τέτοιες μέρες, τις εσπερίδες που διοργάνωνε ο παπά Σολομών σε αντιπερισπασμό. Μας έκανε κατηχητικό και ίδρυσε τη θρησκευτική οργάνωση ΟΧΕΝ. Ήθελε να χορεύουμε μόνο εθνικούς και λαϊκούς χορούς και πολλές φορές έβγαζε το ράσο και έσερνε κι αυτός το χορό. Έτσι ενώ στην πόλη ομάδες κανταδόρων και μασκαρεμένων σκορπούσαν τη χαρά και το γέλιο, εμείς σε κλειστό χώρο τραγουδούσαμε πατριωτικά τραγούδια, ψάλλαμε θρησκευτικούς ύμνους και πίναμε το τσάι μας τρώγοντας γλυκά. Αλλ' αι παραινέσεις του για τους τόπους της κολάσεως, το αμαρτωλόν περιβάλλον των χορών, όπου υπό την προσωπίδα του εγίνοντο τα αίσχιστα μας άναψε την φαντασία και μας έστειλε, έφηβους τότε, να «ίδωμεν ιδίοις όμμασι , κολλημένα τα δυο φύλα να σέρνονται μασκαρεμένα σε διαβολικούς χορούς κάτω από τους ήχους ερεθιστικής μουσικής, την επήρεια του οινοπνεύματος και το ημίφως», όπως συνήθιζε να μας λέει. Όμως... απογοητευτήκαμε. Όχι μόνο δεν είδαμε «τα σημεία και τέρατα και το κοχλάζον ύδωρ της κολάσεως», αλλ' αισθανθήκαμε ευχάριστα. Απαλλαχτήκαμε της θρησκοληψίας, και προσγειωθήκαμε στα ανθρώπινα!
Τον Φεβρουάριο του 1954 η εφημερίδα «Το Εκκλησιαστικό Βήμα», επίσημο εκφραστικό όργανο της Εκκλησίας της Κύπρου σε άρθρο του γνωστού Πολύκαρπου Ιωαννίδη κάνει επίθεση κατά του «ειδωλολατρικού Καρναβάλου» και ιδιαιτέρως εναντίον της Λεμεσού. Σε απάντηση η εφημερίδα «Χρόνος», δια της πέννας του εκδότη της Δημ. Δημητριάδη (Ντόριαν) σε μακροσκελές πρωτοσέλιδο άρθρο, απαντά ανάμεσα σε άλλα:
«Διατί να ζητούμε μόνον από τους εορτάζοντας Λεμεσιανούς να ακολουθούν πιστώς τι λέγει ο Απόστολος Παύλος και να μη ζητούμε και από τους κηρύττοντας την σοφήν διδασκαλίαν του να συμμορφώνονται με αυτήν»; «Ανάλγητοι μπροστά εις την κοινωνικήν δυστυχίαν» -όπως κατηγορεί η συνάδελφος τους Λεμεσιανούς- «δεν περνούν οι καθ’ όλα ευσεβείς χριστιανοί της Λεμεσού, οι οποίοι θα εορτάσουν τον Καρνάβαλον, απλώς δια να ξεσκάσουν ολίγον από την σκληρήν βιοπάλην. Ανάλγητοι μπροστά στην κοινωνικήν δυστυχίαν περνούν οι στεγαζόμενοι ή οι μέλλοντες να στεγασθούν εις πολυτελή μέγαρα ρασοφόροι ενώ χιλιάδες πιστών ζουν μέσα σε παράγκες. Περνούν οι Ηγούμενοι και παραηγούμενοι οι οποίοι διαχειρίζονται χιλιάδες λιρών και διαθέτουν ελάχιστα ψυχία εξ αυτών δια την φιλανθρωπίαν, την παιδείαν και τον ιερόν κλήρον. Η συνάδελφος καλά θα έκαμνε τας χριστιανικάς συμβουλάς της να απευθύνη μάλλον εις τον εκκλησιαστικόν κύκλον υπό την αιγίδα του οποίου και εκδίδεται και όχι εις τους Λεμεσιανούς. Διότι τόσον οι Λεμεσιανοί όσον και όλοι οι ευσεβείς χριστιανοί παραδειγματίζονται εκ των άνω δια να μορφώσουν ένα τρόπον ζωής. Και ενόσω απουσιάζουν καθ’ ολοκληρίαν τα υψηλά αυτά παραδείγματα εκ των άνωθεν κύκλων πώς τα απαιτούμεν από άλλους;»
Γνωστή άλλωστε στους παλιότερους λεμεσιανούς και η «βεντέτα» Τέμπλαρ με τον Αρχιμανδρίτη Σιδερά.

Ο για πολλές δεκαετίες κατ εξοχήν καρναβαλιστής της Λεμεσού επιφανής δημοσιογράφος Γεώργιος Τέμπλαρ ήταν ταυτόχρονα και επίτροπος της εκκλησίας του καθεδρικού ναού της Αγίας Νάπας και γι αυτό βρισκόταν σε συνεχείς συγκρούσει και έριδες με τις εκκλησιαστικές αρχές όσον αφορά τη διοργάνωση των καρναβαλιών και τη δική του ηγετική συμμετοχή σ' αυτά. Αυτό δεν τον εμποδίζει να γράφει στην εφημερίδα «Αλήθεια » της πόλης στις 28 Φεβρουαρίου 1936 ανάμεσα σε άλλα και τα ακόλουθα: κάτω από τον τίτλο «Ο Θεός με τους γλεντζέδες»:
« Απεδείχθη και εμπράχτως ότι ο Θεός είναι με τους γλεντζέδες αρκεί να γλεντούν ήσυχα και τίμια. Ενώ τις προηγούμενες ημέρες είχαμε βροχές, την Κυριακή είχαμε ημέραν καλήν. Έτσι αι τόσαι προετοιμασίαι της Λεμεσού δεν πήγαν χαμέναι.»
Όμως μοιραία για τα εκκλησιαστικά του αξιώματα ως Επιτρόπυ της Αγίας Νάπας, θα σταθεί η βεντέτα του με τον αρχιμανδρίτη Νικόλαο Σιδερά. Μετά από επεισόδιο κατά την διάρκεια θείας λειτουργίας, όταν ο Τέμπλαρ παρενέβη από το παγκάρι και διέκοψε το κήρυγμα του Σιδερά που έριχνε πύρινους κεραυνούς κατά των καρναβαλιστών στέλλοντας τους «στο πύρ το εξώτερο» Η εφημ. Παρατηρητής της 11 Φεβρ. 1960 μας πληροφορεί όμως ότι: «ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Κιτίου κ. Άνθιμος δι’ επιστολής του προς τον παρανομήσαντα Επίτροπον, απήλλαξε τούτον των καθηκόντων του»…

Η Τέχνη και ο Πολιτισμός στο καρναβάλι

Το λεμεσιανό Καρναβάλι ήταν όμως και μορφή έκφρασης καλλιτεχνίας και καλαισθησίας. Οι λεμεσιανοί έδιδαν και δίνουν ιδιαίτερη σημασία τόσο στην καλαίσθητη εμφάνιση των αμφιέσεων τους όσο και στην συμμετοχή όλων σχεδόν των τεχνών και των δημιουργών της στο καρναβάλι.
Το Ακταίον και το Θέατρο Χατζηπαύλου και αργότερα οι κινηματογράφοι Ριάλτο Γιορδαμλή αλλά και το Ελλάς και το Ρεκάλ υπήρξαν «ναοί τέχνης» με τις καρναβαλίστικες διακοσμήσεις των καλλιτεχνών και ζωγράφων της Λεμεσού όπως του Νίκου Νικολαΐδη, του Γ. Μαυρογένη, ( το «Καρναβάλι της Βενετίας» στο Γιορδαμλή, το 1953 άφησε εποχή),του Ρασιήτ του Γόρη Γρηγοριάδη και άλλων.

Σπουδαίοι εικαστικοί καλλιτέχνες όπως ο γλύπτης Χρυσόστομος Περδίος, ο Γιώργος Φασουλιώτης, ο Βίκτωρας Ιωαννίδης ο Κώστας Μαυρογένης και πολλοί άλλοι ασχολούνται καθένας με το δικό του τρόπο με το Καρναβάλι. Τα σκίτσα του Γιώργου Φασουλιώτη για παράδειγμα, κατά την περίοδο του Καρναβαλιού στη σατιρική του εφημερίδα «Το Γέλιο» αποτελούσαν μια από τις πιο σκληρές εκφράσεις σκληρής αντιπολίτευσης κατά των άγγλων.
Τέλος να μη ξεχνάμε και την Λούλλα Σούσμιθ, ψυχή του Καρναβαλιού , μαζί με τον Ευάγγελο Βανέλλη, για πολλά χρόνια, με τα καλλιτεχνικά της κατασκευάσματα και τις ενδυματολογικές της αναζητήσεις
Η Μουσική και ιδιαίτερα η καντάδα στο λεμεσιανό Καρναβάλι
Η λεμεσιανή καντάδα στις εκδηλώσεις του Καρναβαλιού , είτε πρωτογενής είτε διασκευασμένη από γνωστές ελληνικές και ναπολιτάνικες μελωδίες δημιούργησε μεγάλη σχολή ισάξια της κεφαλλονίτικης, ζακυνθινής και αθηναϊκής καντάδας και την δόξασαν και δοξάζουν μέχρι σήμερα πολλές ομάδες κανταδόρων ανάμεσα τους και οι: Γιωργαλλέττοι , η Χορωδία Άρη, δημιούργημα του παγκοσμίου φήμης μουσουργού Σόλωνα Μιχαηλίδη, που παίρνει μέρος στα καρναβάλια το 1936 και στη συνέχεια με τον μαέστρο της Μαρίνο Μιτέλλα, οι Κανταδόροι του Φανάρη, του Τσατταλιού, της ΕΔΟΝ, του Πνευματικού Ομίλου, των Μοντέρων Καιρών, τους «Αρίωνες» και τη γυναικεία ομάδα του Αθηναΐδειου που μάλιστα το 1953 παίρνει το πρώτο βραβείο με αποτέλεσμα οι άνδρες κανταδόροι να απειλούν να μην ξαναπάρουν μέρος αν μετέχουν γυναίκες κανταδόροι!

Το 1925 ο αρχιμουσικός Γεώργιος Χουρμούζιος, που το 1910 δημιουργεί την πρώτη μαντολινάτα συμμετέχοντας ανελλιπώς σε καρναβαλίστικες εκδηλώσεις, κάνει την έκπληξη στους λεμεσιανούς παίρνοντας μέρος για πρώτη φορά στην καρναβαλίστικη παρέλαση που ίσως και να αποτελεί την απαρχή της συμμετοχής των κανταδόρων στην παρέλαση.
Να αναφέρουμε επίσης τους μουσικούς: Λούβρη, δεξιοτέχνη της χαβάγιας και δάσκαλο των πρώτων κανταδόρων, τον Καλλιγέρη με την φιλαρμονική του που δημιούργησε ο Δήμος Λεμεσού το 1908 ( πρώτη της Κύπρου), τον μουσικό Κόκο Μουχτάρη,τον σύνθετη και τραγουδιστή Γώγο Μιχαηλίδη, Μουτσοχίτο και συνθέτη καρναβαλίστικων καντάδων, τον μουσικό Zιρίκοβιτς που με την περίφημη ορχήστρα του αφήνει εποχή στα καρναβάλια, αφήνοντας λόγω χώρου, πίσω και πολλούς άλλους.

Χορός και Καρναβάλι
Στα μέσα της δεκαετίας του 1910 αρχίζουν να εμφανίζονται και οι πρώτες σχολές χορού- χοροδιδασκαλία, όπου οι λεμεσιανοί «νέοι του συρμού» μαθαίνουν να στροβιλίζονται στους... έξαλλους χορούς της εποχής, το «φοξ-τροτ», του «ουαν στέηπ», του βαλς, ακόμα και του ταγκό. Τα πρώτα χοροδιδασκαλεία των Αργυρού Ανδρεόπουλου και Αντώνη Συμεωνίδη δίνουν τη σκυτάλη μετά το 1920 στους Ιωάννη Σοροκιάδη, Κωστάκη Μουστάκη ενώ βασιλιάς του χορού αναδεικνύεται τότε ο Κύρος Πλατρίδης γνωστός ως Κυρούδη , που καθιέρωσε και τον θεσμό του «μι καρεμ» δηλαδή του μεσοσαράκοστου.
Η Λίλλη Χούρη μητέρα του χορού στη Λεμεσό, δασκάλα χορού και χορογράφος δημιουργεί χορογραφίες και καρναβαλίστικες ομάδες.

Λογοτεχνία, λογοτέχνες και Καρναβάλι
Σημαντική ήταν και η συμμετοχή και η συνεισφορά διαπρεπών λεμεσιανών λογοτεχνών στο λεμεσιανό καρναβάλι. Γνωστοί ποιητές και άνθρωποι των γραμμάτων όπως ο Bασίλης Mιχαηλίδη, Στεφανής Λανίτης, Εύσκιος Πεύκης, Γλαύκος Αλιθέρσης Γιάγκος Λανίτης και άλλοι σκάρωναν διάφορα ευτράπελα και αυτοσχέδια ποιήματα που τα απάγγελλαν στους χώρους των καρναβαλίστικων εκδηλώσεων. Ο δημοσιογράφος και ποιητής Κύπρος Τόκας επενδύει καρναβαλίστικες μελωδίες με στίχους του.

Να κλείσουμε την συνοπτική αυτή μελέτη ενός τεράστιου θέματος όπως το λεμεσιανό καρναβάλι λόγω των τις πολλαπλών πτυχών του, με χαρακτηριστικούς στίχους του εθνικού μας ποιητή που δίνουν ανάγλυφα και το πνεύμα του λεμεσιανού Καρναβαλιού:
«Nτυνούμασταν σαν τους πελλούς με ντύματα πατσάλια,
κότσινα, μαύρα, βένετα, τζίτρινα τζιαι πορτοκάλια,
βάλλουμεν ούλα τους πελλούς σίλια μασκαραλίκια,
λοιπόν εν πάντα σήκωσες τζ' ήμασταν μασκαράδες».









ΟΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ:
1. 1928: Οι εργάτες του Αμιάντου στο λεμεσιανό καρναβάλι
2. 1926:Πρόσκληση σε χορό σε αριστοκρατικό σαλόνι
3. 1926 Αριστοκρατικός καρναβαλίστικος χορός
4. Οι πρωτοστάτες στην εκλαΐκευση του Καρναβαλιού Γιορδαμλής και Μαλακάσσας
5. 1953 :Ο μνημειώδης διάκοσμος του Γιορδαμλή από τον Γιώργο Μαυρογένη με θέμα «Καρναβάλι της Βενετίας»
6. Άρμα με ελληνοκεντρικά μηνύματα: «Η δόξα της Ελλάδος- ο θρίαμβος του πνεύματος»
7. 1951: Καρναβαλίστικη ομάδα του Κύπρου Τόκα με πολιτικο-κοινωνικό μήνυμα, «Η νεολαία καταδιωγμένη από το φάσμα της πείνας»
8. Ο Τέμπλαρ σε καρναβαλίστικο χορό στο Ριάλτο στροβιλίζεται με αιθέρια ύπαρξη…
9. Αρχιμανδρίτης Νικόλαος Σιδερας
10. Γιώργος Μαυρογένης - Γόρης Γρηγοριάδης
11. Ο ζωγράφος-λογοτέχνης Νίκος Νικολαΐδης
12. Ο Βίκτωρ Ιωαννίδης
13. Ο σκηνογράφος Rashit
14.  1925 η μαντολινάτα Χουρμούζιου για πρώτη φορά στην παρέλαση
15. 1953 Η γυναικεία παρουσία κανταδόρων
16. Ο μεγάλος μουσουργός Σόλων Μιχαηλίδης
17. Ο δάσκαλος των κανταδόρων Λούβρης
18. Γώγος Μιχαηλίδης-Μουτσοχίτο
19.  Χρ. Περδίος Γλύπτης
20. Άρμα του Χρ. Περδίου
21. Ο εθνικός ποιητής Βασίλης Μιχαηλίδης

Ιστορία και συνειρμοί…

Σ΄ ένα τρυφερό αλλά και πολύ ρεαλιστικά σκληρό συνάμα κείμενο της Γεωργία Ματθαίου – Λοφίτου, παλιάς λεμεσιανής ποιήτριας δημοσιογράφου και λογίας, στην εφημερίδα «Σάλπιγξ» ημερομηνίας 16/29 Απριλίου 1921 θα αναφερθούμε. Πριν ενενήντα σχεδόν χρόνια τα γεγονότα που περιγράφει η Λοφίτου μας οδηγούν μοιραία με κάποιους συνειρμούς στο σήμερα. Που αν και άλλαξαν βέβαια τα ιστορικά γεγονότα και οι κοινωνικές συνθήκες από τότε, δεν μπορούμε να αποφύγουμε να κάνουμε σκέψεις και προβληματισμούς από κάποιες συγκρίσεις...
Ας δούμε όμως πρώτα το κείμενο κάτω από τον τίτλο,
«ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ»:
«Από πέντε και πλέον μήνες κατοικούν εδώ κοντά μας, απάνω εις το στρατόπεδο των Πολεμιδιών, μερικά από τα θύματα των τελευταίων αποτελεσμάτων του πανευρωπαϊκού πολέμου, μερικά φύλλα πεσμένα στον άνεμο.
Αυτοί οι άνθρωποι είνε Ρώσσοι, έχουν κάπου μια πατρίδα, κάποτε ανέπνευσαν τον ωραίον άνεμον της ελευθερίας και ησθάνθησαν μέσα εις την ψυχήν των τας απολαύσεις της ζωής.
Αυτοί οι εγκαταλελειμμένοι , αυτά τα ερείπια των σημερινών γεγονότων, αυτοί οι χριστιανοί δεν έχουν σήμερον Πατρίδα, δεν έχουν ούτε καν τους καθημερινούς πόρους της ζωής.
Ήλθαν σε μας κάποιαν πρωίαν θλιβεράν και σκοτεινήν , δίχως ψυχήν και δίχως αισθήματα. Έφεραν μαζύ τους τον βαθύ πόνον της απογνώσεως και ερίχτησαν μέσα στον ουρανόν μας σαν πουλιά ξένα σπρωγμένα από την καταιγίδα και τον κεραυνόν.
Η Κυβέρνησις εφάνη κάπως καλή. Σε μιά στιγμή ευσπλαχνίας έριξε λίγα ψίχουλα στα άρρωστα αυτά πουλιά και τους παρεχώρησεν ένα άσυλον. Οπωσδήποτε για να περάσουν τες κακές μέρες.
Εψηφίστηκε μάλιστα και ένα κοντύλι και ένα μηνιαίο επίδομα παρεχωρήθη στους δυστυχισμένους αυτούς από Λιρ.150 περίπου. Το κοντύλι τούτο τελευταίως ηλαττώθη σε Λιρ.80, καθώς μας λέγουν και τώρα τίποτε, ούτε οβολός πια γι’ αυτούς.
Όσοι μπορούν να εργάζωνται ρίχνονται με όρεξι στη δουλειά και φορτώνονται ευχαριστημένοι το αχθοφορικό σακκί δίχως να νοιάζωνται αν τα χέρια τους κι’ οι πλάτες τους δεν είναι καμωμένες για τόσα βαρετά φορτία.
Είδαμεν γυναίκες δυστυχισμένες, γέρους αναπήρους και πληγωμένους του πολέμου. Όλοι αυτοί πέρασαν από μπροστά μας θλιμμένοι αδύνατοι ταπεινοί.Δεν μας έτειναν το χέρι αλλά τα βλέμματα τους μας άγγιξαν τες ψυχές. Χθες ακόμα δυό δυστυχισμένοι έδωσαν τέλος στη ζωή τους με τραγικές αυτοκτονίες. Σήμερα μια άλλη πέθανε από θλίψη και μαρασμόν.
Επιτέλους αυτός ο ολάκερος κόσμος που υποφέρει, πιστεύει τον θεόν τον οποίον πιστεύομεν. Δεν πρέπει να μείνουν να πεθάνουν έτσι σαν σκυλιά. Δεν είναι ανάγκη βέβαια να στερηθούμεν για να τους συνδράμωμεν, αλλά κάτι από ό,τι μας περισσεύει. Ένα ασήμαντο ποσό ο καθένας μας για να γλυκάνωμεν λίγο όλες αυτές τες ψυχές που πονούν! »
Ενενήντα λοιπόν χρόνια ύστερα από τις αρχές της δεκαετίας του ’20, η Κύπρος και ιδιαίτερα η Λεμεσός, γεμάτη και πάλιν από Ρώσους. Όχι βέβαια πρόσφυγες του πολέμου και θύματα της άθλιας οικονομικής κατάστασης που ακολούθησε τα μεγάλα ιστορικά γεγονότα που προηγήθηκαν και τον ακολούθησαν αλλά πρόσφυγες και πάλιν μιας οικονομικής δυσχέρειας που επικρατεί σήμερα στην άλλοτε κραταιά Σοβιετική Ένωση.
Όμως πρόσφυγες και πάλιν, Έλληνες ρωσσοποντιακής καταγωγής ή και Ρωσσοπόντιοι μεταμφιεσμένοι σε Έλληνες , δυστυχισμένα νεαρά κορίτσια από όλες σχεδόν τις πρώην Σοβιετικής Δημοκρατίες που σέρνονται στην πορνεία με τον πιο άγριο τρόπο εκμετάλλευσης... Απλώς τα πρόσωπα και τα πράγματα αλλάζουν ανάλογα με τις συνθήκες της εποχής. Όπως και η αντιμετώπιση τους...

Πεινασμένα ρωσόπουλα στη δεκατία του 20

Ρωσοπούλες σήμερα...

Η Κύπρος σαν την χαμένη Ατλαντίδα!

Mε αφορμή τις συζητήσεις περί ύπαρξης κοιτασμάτων πετρελαίου στην περιοχή μας, αλλά και την πετρελαϊκή κρίση και κυρίως την ανομβρία που μαστίζει ολοένα και περισσότερο πια αυτόν τον τόπο, ένας επιφανής αλλά ξεχασμένος λεμεσιανός που τον χάσαμε εδώ και μερικά χρόνια και που το έργο του αλλά κυρίως οι απόψεις του παραμένουν σχεδόν άγνωστες μας, ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές . Μιλάμε για τον ραβδοσκόπο Πολύβιο Κυριακίδη.

Τον θυμηθήκαμε γιατί ο μ. Κυριακίδης, με τις σημερινές συνθήκες που περνάμε από έλλειψη νερού, έστω κι αν τώρα προσωρινά μόνο ξεπεράσαμε το πρόβλημα, γίνεται ακόμη πιο σημαντικός και επίκαιρος.
Παρόλο που το δημοσίευμα της εφημερίδας «ΧΡΟΝΟΣ» της Λεμεσού ημερομηνίας 19 Ιουνίου 1931 μιλά για τις έρευνες που άρχισε εκείνες τις μέρες για ανακάλυψη πετρελαίου στην περιοχή όπου βρίσκονται σήμερα τα ξενοδοχεία «Μεριντιέν» και «Σεντ Ραφαέλ», το πιο ενδιαφέρον μέρος των μελετών και ερευνών του Κυριακίδη επικεντρώνεται πρωτίστως στην άποψη του ότι η Κύπρος όχι μόνο μπορεί να γίνει αυτάρκης σε νερό εις τον αιώνα τον άπαντα αλλά μπορεί και να γίνει ο κύριος προμηθευτής νερού και για ολόκληρη την περιοχή της!.
Σύμφωνα με τον Κυριακίδη λοιπόν, κάτω από τον Πενταδάκτυλο και το Τρόοδος περνούν υπόγειοι ποταμοί με τεράστια ποσότητα νερού , με φοβερή πίεση και χάνονται ανεκμετάλλευτοι. Αυτό ύστερα από μελέτες που άρχισε να κάνει από το 1927 στην Κύπρο αλλά και στην γύρω περιοχή μέχρι τον Καύκασο και το Αραράτ.
Μάταια ο Κυριακίδης προσπαθούσε για 70 περίπου χρόνια μέχρι το θάνατο του, να πείσει τις εκάστοτε κυβερνήσεις να μπουν σε κάποια έξοδα που ίδιος δεν είχε την οικονομική ευχέρεια να κάνει, πραγματοποιώντας κάποιες διατρήσεις. Εγγυότανε μάλιστα την πανηγυρική επιβεβαίωση των θεωριών του.
Οι λεπτομερείς χάρτες του και οι μελέτες του έμειναν (και βρίσκονται ακόμη) ερμητικά κλεισμένοι στα ντουλάπια κάποιων «αρμόδιων» κυβερνητικών τμημάτων.
Μιλώντας πρόσφατα με κάποιους ειδικούς επιστήμονες του Τμήματος Γεωλογικής Επισκόπησης μου επιβεβαίωσαν έμμεσα μεν αλλά σαφώς τις θεωρίες του Πολύβιου Κυριακίδη.
Εκεί που απλώς διαφοροποιούνταν ήταν πως αυτό που ο Κυριακίδης έλεγε τεράστιους ποταμούς δεν ήταν παρά κάποιες τεράστιες ανεξάντλητες υπόγειες δεξαμενές κάτω από το Τρόοδος και μάλιστα με δοκιμαστικές γεωτρήσεις που έκαναν και με χρονολόγηση του νερού με την γνωστή επιστημονική μέθοδο μέτρησαν την ηλικία του και με έκπληξη τους παρατήρησαν ότι ανάγεται στην παλαιολιθική εποχή!
Και αυτές όμως οι μελέτες είναι κλεισμένες στο... «διπλανό» ντουλάπι με αυτές του Πολύβιου Κυριακίδη.
Και διερωτάται κανείς, με το τεράστιο πρόβλημα που έχουμε σήμερα, δεν θα άξιζε τον κόπο να ξοδέψουν μερικές ακόμα εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ κοντά στις δεκάδες εκατομμύρια που δαπανούμε για αφαλατώσεις αλλά και για θεατρικά και άλλα μεγαλεπήβολα «Μέγαρα» αρχοντοχωριάτικου «Πολιτισμού» η για την επιχορήγηση του φούρπου ; Όσο ουτοπικές και ανεδαφικές και αν φαίνονται στα σαΐνια των «αρμοδίων» τμημάτων οι μελέτες αυτέςΣύμφωνα όμως με τον μ. Κυριακίδη η φύση ίσως κάποτε μας εκδικηθεί. Γιατί όπως έλεγε, αν κάποτε το Τρόοδος υποστεί κανένα δυνατό κούνημα που θα αναγκάσει τα νερά να βγουν από μόνα τους προς τα έξω, με την δύναμη που θα έχουν και την πίεση τους αλίμονο μας! Οι απόγονοι μας θα αναζητούν την Κύπρο όπως οι σύγχρονοι μας την χαμένη Ατλαντίδα!
Ας πάμε λοιπόν στο εν λόγω δημοσίευμα κι ας διώξουμε τέτοιες τρομακτικές σκέψεις:
«ΥΠΑΡΧΕΙ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ ΕΝ ΚΥΠΡΩ;»
«Κανείς δεν αγνοεί βεβαίως τον Κύπριον ραβδοσκόπον κ. Πολύβιον Σ. Κυριακίδην του οποίου η οργανική ιδιώτης της ραβδοσκοπήσεως μας έδωσε ήδη αρκετά επιτυχή πειράματα. Ο κ. Κυριακίδης καταγινόμενος εις πειράματα ραβδοσκοπήσεως από πολλού, κατέληξεν εις την πεποίθησιν ότι υπάρχουν πράγματι πηγαί πετρελαίου εις Κύπρον, τας οποίας θα ηδύναντο να φέρη εις την επιφάνειαν. Η γνώμη του – καθά μας επληροφόρησεν ο ίδιος- είνε ότι υπάρχει υπόγειος φλέβα πετρελαίου ήτις διέρχεται εκ της νήσου μας με διέυθυνσιν εκ της Παλαιάς Λεμεσού προς την Κυρήνειαν. Επί τη βάσει ταύτη απεφάσισε να πειραματισθή, εταξίδευσε τελευταίως εις Ρουμανίαν, εμελέτησε επί τόπου τας εκεί πηγάς πετρελαίου και επρομηθέυθη τα αναγκαία διατρητικά μηχανήματα, τα οποία εκόμισεν ήδη εις Κύπρον και ήρχισε τις διατρήσεις του. Μέχρι στιγμής αι διατρήσεις δεν έδωσαν αποτέλεσμα τι καθότι μετά δυσκολίας προχωρούν εις τα σκληρά στρώματα τα οποία συνήντησε. Ας ίδωμεν που θα καταλήξουν τα ενδιαφέροντα ταύτα πειράματα τα οποία θα στοιχίσουν βεβαίως ουκ ολίγα.»
Για την ιστορία να αναφέρουμε πως οι δυσκολίες αυτές σταμάτησαν κάποια στιγμή τις έρευνες , αφού εξαντλήθηκαν και τα (περιορισμένα) κεφάλαια που διέθετε ο μακαρίτης ο Κυριακίδης, η εξάντληση των οποίων οδήγησε και στη χρεοκοπία κάποιους που του τα εμπιστευτήκαν. Ίχνη της διάτρησης αυτής βρίσκονται ακόμα στο σημείο εκείνο της παραλίας.

Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου "Παράθυρο στο χθες"

«Θεέ μου και να πέθαινα ένα Σαββάτο βράδυ».

Σάββατο 26 Νοεμβρίου του 1917, πεθαίνει σε ηλικία 68 χρονών περίπου,(λέμε περίπου γιατί η ακριβής ημερομηνία γέννησης του αποτελεί αντικείμενο συζήτησης από τους ερευνητές του έργου του) στο δημοτικό Πτωχοκομείο της Λεμεσού (εκεί που σήμερα έγινε ο χώρος στάθμευσης του Εναερίου), ο εθνικός βάρδος της Κύπρου: ο Βασίλης Μιχαηλίδης. Πεθαίνει Σάββατο προς Κυριακή όπως περίπου το ήθελε πάντα και το κατέγραψε και σε στίχο που τον απάγγελλε συχνά με μια πικρή θλίψη στο πρόσωπο, στα τελευταία του χρόνια: «Θεέ μου και να πέθαινα ένα Σαββάτο βράδυ
την Κυριακή με το πρωί να κατεβώ στον Άδη».
Λίγους μήνες πριν στέλλει στην εφημερίδα της Λεμεσού «Σάλπιγξ» το κύκνειο του άσμα, το τελευταίο του ποίημα με τίτλο, " Το Όρομαν του Ρωμιού".
Η εφημερίδα το δημοσιεύει στις 14 Ιανουαρίου 1917 με το ακόλουθο σημείωμα:
«Το επόμενον ποίημα» — μας γράφει από το Πτωχοκομείον, όπου διαιτάται ο ατυχής Κύπριος ποιητής —«φρονώ είναι το τελευταίον μου, διότι εκλονίσθη το νευρικόν μου σύστημα και αισθάνομαι εγγύς τον θάνατον μου».
Η "Σάλπιγξ" εκτιμώσα ιδιαιτέρως την ποιητικήν φαντασίαν του εμπνευσμένου Κυπρίου ποιητού, κ. Βασίλη Μιχαηλίδη, δημοσιεύει τούτο ευχαρίστως εις τας στήλας της με τας ευχάς της, όπως το νέον έτος του χαρίση πλήρη την υγείαν.»
Κτυπημένος από τον αλκοολισμό αλλά και από την κατάθλιψη της εγκατάλειψης και του ανικανοποίητου έρωτα του, πεθαίνει μερικούς μήνες μετά. Όμως ως γνήσιος οραματιστής δημιουργός και παρά την ψυχική και σωματική του κατάσταση το τελευταίο του ποίημα δεν μπορούσε παρά νάναι ένα ποίημα με όραμα. Αισιοδοξίας και ελπίδας, έστω και ανικανοποίητης.
Οραματίζεται την πραγμάτωση των εθνικών ονείρων, της Μεγάλης Ιδέας, την απελευθέρωση δηλαδή της Πόλης κα λέει ανάμεσα σε άλλα:
«Μέσ' στον Μάν π' αθθίζουν ούλα, που τζ' οι κάμποι ομορφίζουν
τζ' όπου πας τζ' όπου δκιαλλάξης οι αθθοί μουσκομυρίζουν,
ξημερώματα μιας Τρίτης ανεφάνησαν καράβκια
τζ' έρκουνταν στα Δαρδανέλλια τζ' ήταν κάμποσα κομμάδκια•
είχαν τον γαρπήν στην πρύμην τζαι τον γραίον ομπροστά τους
τζαι που τον βασμόν που κάμναν οι ανέμοι στα σσοινιά τους,
επετάχτηκεν η «Έλλη» απού μέσα στον γιαλόν της
με δκυο άστρα απού κάτω που την λούραν των βρυδκιών της
τζ' εις τα τζύμματα εστάθην τζαι σγιάν αμαζόνας κόρη
έβαλεν φωνήν μιάλην απού σύγκλυσεν τα όρη:
— Έλα, πέρκαλλέ μου, έλα, έλα ξακουστέ του κόσμου,
απού τότες, απού τότες καρτερά σε ο γιαλός μου
τα καράβκια σου σαν πρώτα με τες αρκοντιές τες πρώτες
να τόνε στολίζουν πάλε σγιαν τον εστολίζαν τότες.»
« Έκοβκεν ο ήλιος στράταν τζ' ήρτεν πκιον το μεσημέριν
τζ' έμπηκεν τζι' ο πέρκαλλός μας μέσ' στην Πόλην με τασκέριν
τζ' έκατσεν τζι' ο μαυρατός του στης Αγιάς Σοφκιάς την τρούλλην
τζαι σεισμός ευτύς μιάλος έσουσεν την Πόλην ούλλην
τζι' οι νεκροί εσηκωστήκαν,
που τα μνήματα εβκήκαν
τζ' εσμιχτήκαν με τον κόσμον που εβούραν σύνομπλά του.»
«Τότε τα καράβκια αρκέψαν τζαι που ούλες τες μερκές της
εφανήκαν τζι' ακούστηκαν οι στραπές τζ' οι πουμπουρκές της
τζι' άκουες τζαι μέσα τζ' έξω την Ελληνικήν τρομπέτταν
τζαι παντού τζαι μέσα τζ' έξω ο ατός εφτεροπέταν•
τζ' εκατάλαβεν η Πόλη τζ' ο γιαλός τζαι τα βουνά της,
πως ο Πλάστης εβουλήθην τζ' ήρτασιν τα πρωτινά της•
τζ' οι καμπάνες εφατσήσαν τζαι οι εκκλησιές αννοίξαν
μιλιούνια τότες νύμφες εσυνάχτησαν τζ' εσμίξαν
πιθυμίες τζαι ορπίες τζαι τυραννισμένες σόρτες,
τζ' εκουντήσασιν τζι' αννοίξαν της Αγιάς Σοφκιάς οι πόρτες
τζ' έμπηκεν ο Κωνσταντίνος τζ' άρκεψεν δοξολογία.»

19 Απριλίου 1932: η πρώτη αεροπορική σύνδεση της Κύπρου με το εξωτερικό

Στις 19 Απριλίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη αεροπορική πτήση που θα σύνδεε την Κύπρο με τον έξω κόσμο. Για αεροδρόμιο βέβαια ούτε λόγος ακόμα να γίνεται! Μόνη λύση λοιπόν η θάλασσα και ασφαλώς το υδροπλάνο. Η προοδευτική τότε, εμπορική , βιομηχανική και όχι μόνο Λεμεσός προσφερόταν ως το καλύτερο μέρος να ξεκινήσει η επαναστατική τότε για τα συγκοινωνιακά δεδομένα της εποχής πρωτιά. Μια ακόμα πρωτιά από τις πολλές της ιστορίας της. (Τηλέφωνα στα σπίτια, φωτισμός στους δρόμους, εμπορική έκθεση κλπ.) Στις 19 Απριλίου λοιπόν, του 1932 το αερόπλοιο της «Αυτοκρατορικής Αεροπλοΐας», ένα δεκαπενταθέσιο υδροπλάνο «της τάξεως Σκιπίωνος» με τέσσερα άτομα πλήρωμα «περιλαμβάνων τροφοδότην δυνάμενον να παρέχη τροφήν και ποτά κατά τον πλουν», (όπως αναφέρεται στο σχετικό δημοσίευμα της λεμεσιανής εφημερίδας «Παρατηρητής) , προερχόμενον εξ Αγγλίας, προσέγγιζε για πρώτη φορά στο μόλο της Λεμεσού απέναντι από το ξενοδοχείο Κοντινεντάλ. Στις 23 Απριλίου εξάλλου, ακολούθησε το αερόπλοιο που έκανε το δρομολόγιο εξ ανατολών προς δυσμάς προερχόμενο εξ Ινδιών.
Η εν λόγω εφημερίδα, σε δύο διαδοχικές εκδόσεις της στις 16 και 23 Απριλίου 1932 κάνει εκτεταμένη αναφορά και με πολύ θαυμασμό στο πρωτοφανές για την πόλη αλλά και για όλη την Κύπρο γεγονός, γράφοντας ανάμεσα σ άλλα:

«Το εκ Λεμεσού προς δυσμάς ακολουθούμενον δρομολόγιον είναι Ρόδος, Αθήναι (θα παραμένουν την νύκτα εις το εν Αθήναις ξενοδοχείον «Ακρόπολις») και θα φθάνη εις Μπρίντιζι δια του αέρος ενωρίς το απόγευμα. Μπρίντιζι εις Παρισίους σιδηροδρομικώς. Παρίσι εις Λονδίνον δια του αέρος. Το εκ Λεμεσού εις Αθήνας χρονικό διάστημα είναι κατά προσέγγισιν επτά ώραι, εις Μπρίντιζι μία ημέρα και ολίγαι ώραι και εις Λονδίνο 3 ημέραι. Το εκ Λεμεσού προς ανατολάς δρομολόγιον σταθμεύει το πρώτο εις Τιβεριάδα παρά την λίμνην της Γαλιλαίας εν Παλαιστίνη. Εκείθεν αεροπλάνον μεταφέρει επιβάτας και ταχυδρομείον εις Βαγδάτην, Μπάσραν και Καράσιη. Η άφιξις εις Τιβεριάδα συντελείται εις 2 ½ ώρας και η εκείθεν εις Χάιφα άφιξις εντός βραχέως χρονικού διαστήματος δι’ αυτοκινήτου. Το προς Ανατολάς κατευθυνόμενον αερόπλοιον θα φθάση εις Λεμεσόν το απόγευμα της Τρίτης και θα φθάση εις Τιβεριάδαν την αυτήν εσπέραν. Οι επιβάται και το ταχυδρομείον φθάνουν εις Βαγδάτην ολίγον τι μετά την μεσηβρίαν την Τετάρτην και εις Μπάσρα την εσπέραν της Τετάρτης. Η άφιξις εις Κρασιή συντελείται Παρασκευήν απόγευμα.»
Τόσο … «σύντομα» θα έφθανε κανένας δια του υδροπλάνου της «Αυτοκρατορικής Αεροπλοοίας» στο Λονδίνο ή στο Καράτσι των Ινδιών ξεκινώντας από τη Λεμεσό απέναντι από το ξενοδοχείο Κοντινεντάλ! Κι όμως για τα δεδομένα της εποχής ήταν ένας επαναστατικός χρόνος ρεκόρ αν λάβουμε υπόψη τις εβδομάδες που χρειαζόταν κανείς για να πάει στη Ευρώπη και στην Ανατολή.
Ας δούμε όμως και την είδηση για την άφιξη του πρώτου αυτού υδροπλάνου στη πόλη μας, σύμφωνα πάντοτε με τον « Παρατηρητή»:
«Την περασμένην Τρίτην αφίχθη εν Λεμεσώ, εγκαινιάσαν την πρώτην εν Κύπρω αεροπορικήν ταχυδρομικήν υπηρεσίαν, το μεγάλο υδροπλάνον της «Αυτοκρατορικής Αεροπορικής Γραμμής».
«Εις τας 2.30 ακριβώς προσεθαλασσώθη πλησίον της μεγάλης αποβάθρας και επροχώρησεν κατόπιν εις την επί τούτω τοποθετηθείσαν σημαδούραν πλησίον της μικράς αποβάθρας και αντικρύ στο μεγάλο ξενοδοχείον Continental. Από ενωρίς εκατοντάδες κόσμου κατέκλυσαν την προκυμαίαν ατενίζοντας προς Δυσμάς δια να διακρίνουν εις τον ορίζοντα την ιπταμένην μηχανήν. Επί της αποβάθρας ενέμενον ο εντ. Διοικητής Λεμεσού, ο Αρχιτελώνης, ο γεν. Διευθυντής των Ταχυδρομείων, ο Δήμαρχος και αι λιμενικαί αρχαί. Επ’ αυτού επέβαινον 8 επιβάται. Εκ Λεμεσού δε ανεχώρησαν τέσσαρες»
Θα ήταν αλήθεια ενδιαφέρον να ξέραμε ποιοι ήταν οι τέσσερις αυτοί πρωτοπόροι κύπριοι, κατά πάσα πιθανότητα λεμεσιανοί, που αναχώρησαν για πρώτη φορά εκ Κύπρου χρησιμοποιώντας το επαναστατικό για την εποχή εκείνη μεταφορικό μέσο, το υδροπλάνο…

Τα «Παλατάκια» της Λεμεσού

Η δεκαετία του ’30 είναι ίσως μια από τις σημαντικότερες, για τη Λεμεσό, (αν όχι η πιο σημαντική) από πλευράς ανέγερσης σημαδιακών για την πόλη κτισμάτων που πολλά στέκουν σήμερα σε άριστη κατάσταση. Ο οικοδομικός αυτός οργασμός άρχισε ήδη από την δεκαετία του ‘20 που και σ’ αυτή άρχισαν ή τέλειωσαν σημαντικά και χαρακτηριστικά κτίρια της πόλης , όπως η γνωστή οικία της οικογένειας Λανίτη που στέκει και σήμερα περήφανη δίπλα στο Δημαρχείο, για να αναφέρουμε μόνο ένα από αυτά. Όμως στη δεκαετία του ‘30 εκτός από την ανέγερση των σημαδιακών αυτών κτιρίων, γίνονται και άλλα σημαντικά πράγματα από απόψεως ρυμοτομίας και εξωραϊσμού της πόλης.
Σημαντικό σταθμό αποτελεί μια πρωτόγνωρη για τα δεδομένα της Κύπρου διάλεξη που δίδει ενώπιον των κυπρίων Δημάρχων. το καλοκαίρι του 1931 στις Πλάτρες ο διάσημος λεμεσιανός πολιτειολόγος, πρώην βουλευτής Αθηνών και ιδρυτής της Παντείου, Γεώργιος Φραγκούδης με θέμα, «Περί ρυμοτομίας των κυπριακών πόλεων».
Αποτέλεσμα, (με μικρή καθυστέρηση λόγω των οκτωβριανών και ό,τι τα ακολούθησε, το 1933) το Δημοτικό Συμβούλιο Λεμεσού μετακαλεί από το εξωτερικό τον γερμανό μηχανικό δόκτορα Σίφφριντ που με 300 λίρες «είναι πρόθυμος να κάμη τα σχέδια της διαρρυθμίσεως των της πόλεως». Την ίδια εποχή ζουν και δημιουργούν στη πόλη αξιόλογοι αρχιτέκτονες όπως ο Καφιέρος ( σχεδιάζει το κινηματοθέατρο «Γιορδαμλή» που τελειώνει τον Δεκ. του 1931) , ο Α Χατζηδημητρίου ( Β Αστική Σχολή), ο Ζαχαρίας Βόνδας (Μεγάλη Δημοτική Αγορά, Μέγαρο Μητρόπολης στον παραλιακό,), ο Τσαγγαρίδης, ο Ρούσος, ο Ελβετός μηχανικός και αρχιτέκτονας B. Gunjburg (με σχέδια του οποίου χτίζεται και τελειώνει το 1933 το Ριάλτο, η Γ’ Αστική Σχολή και το Δημοτικό Μέγαρο) και πολλοί άλλοι.
Σ’ αυτή τη δεκαετία κτίζεται και το και σήμερα Δημοτικό Μέγαρο, «το μικρό παντοπουλείον» ενώ και επεκτείνεται και ανακαινίζεται σχεδόν εξ υπαρχής η μεγάλη Δημοτική Αγορά. Κτίζονται τα Δημοτικά Λουτρά απέναντι στο ΓΣΟ, εξωραΐζεται και επεκτείνεται η προκυμαία της Λεμεσού δηλαδή ο μόλος, για να περιορισθούμε μόνο σε μερικά.
Μέσα σ’ αυτό λοιπόν το κλίμα του οικοδομικού και εξωραϊστικού οργασμού, η ιδιωτική πρωτοβουλία θαυματουργεί. Αυτό μαρτυρεί και το απόσπασμα του δημοσιεύματος από τον τύπο της Λεμεσού άλλων εποχών που ακολουθεί.
Είναι από την «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερ. 2 Οκτωβρίου 1931, όπου κάτω από τον τίτλο «Δύο νέα Παλατάκια» γράφει ανάμεσα σε άλλα:

«Εις την πόλιν μας υπάρχουν πολλοί πλούσιοι άνθρωποι ιδιοκτήται οικοπέδων και παλαιών οικιών οίτινες αντί να κτίσουν ωραία και μεγαλοπρεπή μέγαρα στολίζοντες έτσι και την πόλιν μας, φροντίζουν να φυλάττουν τα χρήματα των εις τας διαφόρους Τράπεζας αδιαφορούντες για όλα αυτά. Υπάρχουν μάλιστα και άνθρωποι οίτινες γίνονται αιτία ώστε μερικαί οικίαι αι οποίαι αποτελούσι αληθινά αίσχη για την Λεμεσό να διατηρούνται μέχρι σήμερον.
Υπάρχουν όμως, άνθρωποι αληθινά αισθητικοί, εις τους οποίους πράγματι οφείλει πολλά η πόλις μας διότι την επλούτισαν με αληθινά μεγαλοπρεπή, ωραία και καλλιτεχνικά κτίρια άτινα κοσμούν σήμερα την Λεμεσόν.

Αφού ξεχωρίσουμε τον αληθινόν καλλιτέχνη κ. Αντώνιον Πηλαβάκη όστις με το υπέροχο και αληθινό παλάτι του, πρώτον εν τη Ανατολή και το οποίον φαίνεται ότι σύντομα θα τελειώσει, έρχονται κατόπιν ο κ. Π . Ιακωβίδης όστις με τα θαυμάσια και μεγαλοπρεπή κτίρια τα οποία επλούτισε την μεγάλην και κεντρικωτέραν οδόν Αγ. Ανδρέου, ο κ. Ν.Π.Λανίτης με την θαυμασίαν τριώροφον του οικία και την μεγαλοπρεπή του έπαυλιν, ο πάντα καλλιτέχνης κ. Γ. Κίρζης με τας δύο οικίας και μαγαζιά, διάφοροι άλλοι πολίται με τας μικράς μεν αλλά ωραίας και με ρυθμόν οικίας των και καταλήγομεν εις τα δύο νέα παλατάκια τα οποία κατόπιν ενός ωραίου και μοντέρνου σχεδίου οφειλομένου εις τον ικανώτατον Αρχιτέκτονα κ. Τσαγγαρίδην οι φίλοι κ.κ. Πολύβιος Κατσουνωτός και Ιάκωβος Χατζηλοΐζου εξ αφορμής των οποίων γράφονται αι σημεριναί γραμμαί.»…

Με κάποια μελαγχολία σκεπτόμαστε ότι ογδόντα χρόνια από τότε «τα παλατάκια» αυτά είναι σχεδόν τα μόνα που εκτίσθησαν και υπάρχουν μέχρι σήμερα και από αυτά μάλιστα όχι όλα…

Το πιο επιβλητικό από τα «παλατάκια» της πόλης. Κτίστηκε στη δεκαετία του ΄30 ως οικία Αντ. Πιλαβάκη, μετέπειτα Δημοτική Βιβλιοθήκη Λεμεσού.






Απόσπασμα από το ανέκδοτο βιβλίο μου «Παράθυρο στο χθες»