1931: Μια διάλεξη «περί της ρυμοτομίας και εμφανίσεως Κυπριακών πόλεων»

Αυτή η πόλη ταλαιπωρείται αφάνταστα και προσπαθεί να βρει τον χαρακτήρα και την ταυτότητα της εξ αιτίας εγκληματικής αδιαφορίας και ολιγωρίας ιδιαίτερα τα τελευταία 50 χρόνια. Αναπτύχθηκε και μεγάλωσε υδροκέφαλα χωρίς προγραμματισμό και όραμα. Και όμως υπήρξαν οραματιστές και σώφρονες, επιφανείς πολίτες που έγκαιρα και με αποτελεσματικές εισηγήσεις  που αν εισακούοντα ίσως να προλαβαίναμε το έγκλημα που έγινε εις βάρος της.

Προηγήθηκε βέβαια και η περίοδος της αγγλικής  αποικιοκρατίας  που κάθε άλλο παρά έγνοια είχε για την ορθολογιστική ανάπτυξη της.

Κτίσαμε άναρχα, «αναπτυχθήκαμε» καταστρέφοντας και όταν ξυπνήσαμε ήταν αργά: «Στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα.»

Σήμερα η Λεμεσός βρίσκεται σε οργασμό έργων για να αποκατασταθεί το χαμένο της πρόσωπο και να κερδηθεί το χαμένο έδαφος τόσων δεκαετιών αδράνειας ή ακόμα χειρότερα, λανθασμένων πολιτικών και χειρισμών.

Το  κείμενο  που ακολουθεί, από την εφημερίδα «Αλήθεια» της Λεμεσού ημερομηνίας 28 Αυγούστου 1931,  είναι σημαδιακό και θα μπορούσε να είναι καθοριστικό αν τότε το εξακολουθούσαμε. Ανήκει στο μεγάλο τέκνο της Λεμεσού, τον ρηξικέλευθο και οραματιστή σε πολλά θέματα, Γεώργιο Φραγκούδη, για τον οποίο μιλήσαμε κι άλλοτε από τη σελίδα αυτή. Εκτός των άλλων πολλών δραστηριοτήτων του, πολιτειολόγος, πολιτικός, δικηγόρος, συγγραφέας  κ.λ.π. ασχολείτο και με τη ρυμοτομία των πόλεων καταρτίζοντας μάλιστα το πολεοδομικό σχέδιο της δεύτερης του πόλης, της Καλλιθέας, που αποτελούσε για την εποχή του ( δεκαετία του 1920-30) μια επαναστατική πρόοδο στην Ελλάδα.

Ας δούμε το δημοσίευμα λοιπόν:

«ΜΙΑ ΔΙΑΛΕΞΙΣ ΕΙΣ ΠΛΑΤΡΕΣ

Επ’ ευκαιρία της εν Κύπρω παρουσίας του γνωστού δημοσιολόγου κ. Γεωργίου Σ. Φραγκούδη ο Δήμος Λεμεσού παρεκάλεσε αυτον όπως δώση μίαν διάλεξιν.

Ο κ. Φραγκούδης απεδέχθη την πρόσκλησιν και την πρωίαν της παρελθούσης Κυριακής ωμίλησεν εις το εν Πλάτραις ξενοδοχείον του κ. Ιωαννίδη, γνωστού όντος ότι εκεί κάθε Κυριακή μαζεύεται πλείστος κόσμος εξ όλων των πόλεων της Κύπρου.

Το θέμα της διαλέξεως του ήτο «περί της Ρυμοτομίας και εμφανίσεως Κυπριακών πόλεων». Την διάλεξιν  παρηκολούθησαν όλοι σχεδόν οι Δήμαρχοι της Κύπρου ως και πολύς κόσμος εξ αμφοτέρων των φύλων.

Τον ρήτορα επαρουσίασε εις το κοινόν δι’ ολίγων θερμών λέξεων ο αντιδήμαρχος Λεμεσού κ. Σωκράτης Τορναρίτης.

Όλαι αι πόλεις της Κύπρου είπε ο κ. Φραγκούδης θα είνε εις αιωνίαν καταδίκην  την στιγμήν κατά την οποίαν οι Δήμοι και η Κυβέρνησις δεν φανώσιν αυστηρότατοι εις το ζήτημα της ρυμοτομίας. Εις άλλα μέρη πριν κτίσουν μιαν πόλιν φροντίζουν πρώτον δια την ρυμοτομίαν της.

Εδώ στην Κύπρον επειδή οι ΄Αγγλοι δεν διακρίνονται δια καλλωπιστικάς τάσεις το ζήτημα της ρυμοτομίας  παρημελήθη. Αυτό όμως δεν συμβαίνει και εις την Γαλλίαν.

Απαραίτητον θεωρεί την ίδρυσιν ενός επισήμου «Γραφείου Σχεδίων πόλεων και  κωμοπόλεων». Και  την στιγμήν κατα την οποίαν η Κυβέρνησις θα αρνηθεί την ίδρυσιν και υποστήριξιν τοιούτου Γραφείου οφείλουν  οι Δήμοι των πόλεων και κωμοπόλεων να το αναλάβουν.

Εκάκισε το σύστημα μερικών καταστηματαρχών οίτινες χρησιμοποιούν δι’ επιγραφάς των καταστημάτων των μη ελληνικά ονόματα, ως οι πλείστοι των αγοραστών να μην ήσαν ΄Ελληνες. Επέστησε την προσοχήν  του Δήμου εις το ζήτημα αυτό.

Ετόνισεν ως απόλυτον ανάγκην δια τας πόλεις της Κύπρου την κατασκευήν δημοσίων ουρητηρίων, λουτρών, παρόλον είπε που

είνε εναντίον των Μπεν-Μιξτ, πλατειών και δασών. Εκάκισε πολύ και εχαρακτήρισεν ως καταδυναστικόν το ζήτημα της υπάρξεως ενός και μόνου παντοπωλείου από το οποίον ζημιώνουν πολύ οι πολίται. Παντοπωλεία, είτε πρέπει να υπάρχουν σε κάθε γειτονιάν η συνοικίαν ώστε ο κόσμος να προμηθεύεται ευκόλως το κρέας, τα λαχανικά και όλα ό,τι χρειάζεται όπως συμβαίνει εις όλας τας πολιτισμένας χώρας.

Έθιξε κατόπιν το  ζήτημα του περιορισμού    εις ωρισμένον χώρον μακρυά από τα όρια της πόλεως των δημοσίων γυναικών αι οποίαι γίνονται πάντοτε αιτία πολλών σκανδάλων. Εκάκισε την μανίαν μας εις το να χρησιμοποιούμεν ξένας λέξεις ως π.χ. το «μερσί» αντί του ελληνικότατου «ευχαριστώ», το οποίον «μερσί» χρησιμοποιείται σήμερον παντού ως και εις τα χωρία.

Κατόπιν έστρεψεν τον λόγον δια την ρυμοτομίαν της Λεμεσού την οποίαν ως πόλιν την γνωρίζει καλλίτερα από κάθε άλλην πόλιν της Κύπρου. Χρειάζονται, είπε, να ανοιχθούν λεωφόροι μεγάλοι με πλάτος 15-20 μέτρων από την προκυμαίαν μέχρι των πλησιεστέρων προς την πόλιν βουνών και από το νεκροταφείον μέχρι του κομμεσαριάτου, ο δρόμος του οποίου είναι μία από τας καλλίστας λεωφόρους.

 Μετά το πέρας της ωραίας διαλέξεως του κ. Φραγκούδη η οποία υπερήρεσε και κατεχειροκροτήθη, ο προοδευτικός Δήμαρχος της Λευκωσίας κ. Δ. Δέρβης εγερθείς ηυχαρίστησε τον κ. Φραγκούδην δια την θαυμασίαν του διάλεξιν δηλώσας ότι η Λευκωσία έκαμε σχέδιον ρυμοτομίας και η  εκτέλεσις του οποίου αρχίζει τον προσεχή Οκτώβριον».

Παρά της έγκαιρες λοιπόν νουθεσίες και προειδοποιήσεις του Φραγκούδη, ελάχιστα κάναμε, για πολλές δεκαετίες, για να προλάβουμε το κακό. Αν εξαιρέσεις τα Δημοτικά Λουτρά που κάναμε και κατεδαφίσαμε στη συνέχεια, κάποιες λεωφόρους, και «του περιορισμού  εις ορισμένων χώρον μακρυά από τα όρια της πόλεως των δημοσίων γυναικών» , αφού καταργήθηκαν οι οίκοι ανοχής και εγκαταστάθηκαν σε κρυφά διαμερίσματα, μασσατζίδικα και καμπαρέ στην τουριστική κυρίως περιοχή εκτός δημοτικών ορίων, κατά τα άλλα τίποτα.

 

Φώτο1 Γεώργιος Σ. Φραγκούδης

 

Φώτο 2 «Εκάκισε το σύστημα μερικών καταστηματαρχών οίτινες χρησιμοποιούν δι’ επιγραφάς των καταστημάτων των μη ελληνικά ονόματα…»

 

Φώτο 3  & 3^Α Η Λεμεσός κατά την εποχή της «αραβοποίησης», στη δεκαετία 70-78

 

Φώτο 4 Δημοτικά Λουτρά, κτίστηκαν λίγα χρόνια μετά τη διάλεξη του Φραγκούδη.

 

Φώτο 5  Η Λεμεσός όπως ήταν την εποχή της διάλεξης

 

Φώτο 6&7 Δεκαετία του ’70 η  άναρχη «ανάπτυξη» αρχίζει